Gecancelde trauma-arts Amit Frenkel: 'Accepteer het onacceptabele'
Gecancelde Israëlische trauma-arts: 'Accepteer het onacceptabele'
Meerdere universiteitsziekenhuizen in Nederland weigerden sprekersruimte aan Israëlische IC-arts Amit Frenkel. Als medicus die in de frontlinie van 7 oktober honderden gewonden behandelde, wilde hij een lezing geven over opschaling bij grote medische gebeurtenissen. Onder meer het Leids Universitair Medisch Centrum, het Radboud UMC en het Erasmus MC stonden niet toe dat hij zijn ervaringen en expertise deelde met artsen, studenten geneeskunde en andere geïnteresseerden. Zijn betoog zou ‘te politiek’ en er werd geschermd met risico’s voor rust en veiligheid. Welke lessen is Nederland misgelopen en wat leert deze academische onwil ons daarmee wel?
Dokter Amit Frenkel dacht dat hij naar Nederland kwam om ervaringen te delen over medische opschaling naar een “mass casualty event”. De Israëlische intensivist werkt in het Soroka Medical Center in Be’er Sheva (maps), waar op 7 oktober 2023 binnen 24 uur 674 gewonden werden behandeld. Frenkel was medeverantwoordelijk voor een razendsnelle opschaling van zorgcapaciteit op de dag dat Hamas vanuit Gaza binnenviel. Twee belangrijke beslissingen zorgden ervoor dat het ziekenhuis de toestroom aankon.
Toch is zijn verhaal over die ervaring en de medisch-academische lering die er uit te trekken is aan diverse medische universiteiten en academische ziekenhuizen geweigerd. Hoe het bezoek van de 53-jarige arts tot stand kwam en vervolgens werd geblokkeerd en geannuleerd, leest u verderop in dit artikel. Telefonisch vanuit Be’er Sheva vertelt Frenkel allereerst het verhaal dat hij met studenten en medisch personeel had willen delen.
“Mijn functie is intensivist en in die hoedanigheid ben ik in het Soroka Medical Center hoofd van de Critical Care Outreach Unit. Maar in Israël hebben we ook titels voor noodgevallen. In mijn geval is dat Director for Mass Casualty Events. Vanuit die rol zou ik in Nederland spreken over de gebeurtenissen van 7 oktober 2023. Een lezing, als arts, zonder politieke lading,” benadrukt Frenkel, een kalme spreker met zachte stem die tijdens het gesprek niet uitweidt over de woedende oorlog of afdwaalt richting opinie over de situatie in Gaza.
“De lezing zou gaan over hoe Soroka binnen 24 uur meer dan 670 patiënten behandelde. Dat moest de titel zijn.”
Dit is het verhaal van dokter Frenkel over die eerste 24 uur.
De ervaring: 674 patiënten in 24 uur
Amit Frenkel: “Om half zeven die zaterdagmorgen werden we wakker in een realiteit van sirenes die niet ophielden. We hoorden raketten van de Iron Dome. Incidenten aan de grens zijn niet ongebruikelijk maar omdat de sirenes niet ophielden, besloot ik naar het ziekenhuis te gaan. Het management wist op dat moment ook nog niet dat er honderden terroristen in Israëlische gemeenschappen rondliepen.
“Soroka Medical Center (SMC) is is het enige medische centrum in Zuid-Israël, voor ongeveer 1 miljoen mensen. Ik herinner eraan dat Israël heel klein is: SMC ligt op ongeveer 45 minuten van de grens met Gaza, of 12 tot 15 minuten met een helikopter. Ziekenhuispersoneel komt ook uit de grenszone. Onofficiële berichten kwamen binnen via WhatsApp-groepen van personeel, over gevechten die gaande waren in de kibboetsen.
“Daarom besloten we zelf om 7 uur ’s morgens om de procedure voor een Mass Casualty Event (MCE) op te starten. Op dat moment waren nog geen gewonden binnen gekomen. Dit besluit was de eerste game changer: normaal doe je dit als er ineens heel veel mensen binnenkomen, of wanneer het politie, het leger of het ministerie van Gezondheidszorg een aankondiging doen. In dit geval besloten we zelf om op te schalen, zonder notificatie van de instanties. We wisten genoeg door het private berichtenverkeer.
“Zodoende hadden we rond 9 uur al zo’n tweehonderd mensen aan personeel binnen, zowel degenen die uit bed gebeld waren als mensen die uit de nachtdienst kwamen en doorwerkten. Vanaf 8 uur kwamen de eerste gewonden binnen, op een manier die we nog nooit hadden meegemaakt. Niet per ambulance, waarin ze al eerste hulp hadden ontvangen, maar in auto’s, vervoerd door buren of passanten die te hulp schoten. Ze waren beschoten of gewond door granaten.
“Dat is afwijkend voor ons, omdat we normaliter niet op deze manier voorbereid worden op gewonden. De instroom werd heel hoog en we hebben in totaal meer dan 670 slachtoffers in 24 uur ontvangen. Tussen 12 en 13 uur in de middag kwamen meer dan tachtig mensen binnen in een uur - meer dan één patiënt per minuut door de poorten. Meer dan 130 mensen waren zwaargewond en hadden meteen operaties nodig, plus kritieke zorg ervoor en daarna.
“In SMC kunnen we echter niet alle delen van het ziekenhuis gebruiken tijdens een luchtalarm of aanval, omdat sommige gebouwen niet beveiligd zijn tegen raketinslagen. Enkele operatiekamers bevinden zich in de onbeveiligde gedeelten van het ziekenhuis. Dus we konden niet eens alle operatiezalen gebruiken.
“Op een bepaald moment beseften we dat we operatiekamers tekort kwamen en de bestaande ruimtes stroomden vol. Ik nam de beslissing om de kraamvleugel in te zetten, omdat dat gedeelte ook beveiligd is. Het is een separaat gebouw, dat we die dag tot traumazorg hebben ingericht. Dat was de twee de game changer, omdat we daarmee de capaciteit konden vergroten om de toestroom aan te kunnen.
“Onbeveiligde delen van het ziekenhuiscomplex (dat bestaat uit in totaal dertig gebouwen - BN) werden niet gebruikt op 7 oktober. Dat we daar verstandig aan deden, bleek een paar maanden geleden toen een ouder, onbeschermd gedeelte van het ziekenhuis getroffen werd door een Iraanse raket. We hadden enorm geluk: het gebouw was net 48 uur eerder ontruimd, er lagen geen patiënten meer en de meeste medische instrumenten waren weggehaald.
“Je moet weten dat het SMC een zeer goed getrainde staf heeft. We zijn een zogenaamd Level 1 Trauma Center, een regionaal traumacentrum dat dagelijks meerdere patiënten met ernstige verwondingen behandelt. Niet in deze hoeveelheden, maar wel continu. We konden daarom bijna alle mensen redden die binnengebracht werden.
“Vergeet niet: Israel is a small country. We kregen snel hulp. Vanaf zaterdagmiddag en in de avond kregen we meer mensen erbij uit andere delen van het land: uit het centrum en het noorden kwamen artsen, verplegers en fysiotherapeuten. We begonnen patiënten na hun behandeling ook te vervoeren naar elders, als ze stabiel genoeg waren. Er moest geëvacueerd worden met ambulance en helicopters terwijl het luchtalarm nog altijd loeide. De eerste 24 uur waren zeer intens. In de eerste 48 uur zijn 136 operaties uitgevoerd, waarvan 53 orthopedische ingrepen. Amputaties, ja.
“Daarna kalmeerde de situatie en kon ik terug naar mijn eigen IC-afdeling, die vol lag met burgers en soldaten. Daar is het sindsdien altijd druk gebleven.”
In het Soroka-ziekenhuis werken in totaal ongeveer 5500 mensen en er zijn bedden voor 1200 patiënten. Tijdens de eerste dagen na 7 oktober waren vele duizenden mensen aan het werk in het ziekenhuis, ook om de honderden ‘reguliere’, reeds aanwezige patiënten te verzorgen. Sinds het begin van de oorlog zijn bijna 4500 patiënten behandeld, onder wie ruim 3300 militairen en ook zeven gijzelaars die uit Gaza zijn teruggekeerd. Al ruim driehonderd keer, dus ongeveer om de dag, landde een legerhelikopter met geëvacueerde, gewonde IDF-militairen uit Gaza op de heli-pad van het hospitaal.
Niet alleen eigen militairen krijgen medische hulp, hoewel de specifieke vraag of er ook Hamasterroristen of andere vijandige elementen zijn behandeld in het SMC een algemeen antwoord krijgt: “We hebben zeker ook tijdens de oorlog vijanden behandeld. We behandelen iedereen ongeacht afkomst of overtuiging. Ik hoop dat ieder ander ziekenhuis in de wereld dat ook doet.“
Dr. Frenkels eigen zoon was op 7 oktober gestationeerd op een legerbasis in het zuiden: “Hij belde ’s morgens vroeg nog en vertelde dat hij veilig was in een schuilkelder. Mijn vrouw en ik kregen geen verdere berichten tot lunchtijd. We wisten op dat moment ook niet echt wat er aan de hand was in het gebied rond de Gaza-grens. We wisten niet dat militaire bases ook werden aangevallen. Ik was bezorgd maar ik was me niet bewust daarvan. Pas toen we elkaar later spraken, kwam dat besef binnen.”
De arts schakelt snel terug naar het ziekenhuis en zijn patiënten. “De meeste mensen die binnen kwamen in het weekend van 7 oktober waren burgers, waaronder 44 kinderen tot zestien jaar en 27 mensen van 65 of ouder. De terroristen schoten zonder aanziens des persoons op alle mensen. Maar de eerste operatie die we op 7 oktober uitvoerden was bij een 22-jarige zwangere vrouw, die in haar baarmoeder was geschoten. We hebben haar gered maar haar baby konden we niet redden. Zo’n veertien maanden later kwam ze terug naar het ziekenhuis, ditmaal om te bevallen van een gezonde zoon. Dat was een prachtige afsluiting voor ons allemaal.”
De les: accepteer het onacceptabele
Wat zijn de belangrijkste lessen van een massagebeurtenis waarbij in korte tijd enorm veel gewonden worden aangevoerd?
Dr. Frenkel: “Je moet het onacceptabele accepteren. En je moet voor een mass casualty event steeds opnieuw oefenen. Again, and again, and again. Wij deden dat al tenminste tweemaal per jaar. Niet alleen zelf maar ook met militairen die in het ziekenhuis oefenen. Het ministerie van Gezondheidszorg doet het ook. Dat is de belangrijkste les voor studenten en artsen: je weet nooit wanneer zoiets groots gebeurt - het kan ook een treinongeluk zijn of een aanslag. Je moet je erop voorbereiden.
“Wij deden dat weekend alles wat we konden en ik ben erg trots op het resultaat. We zijn weinig mensen verloren (slechts minder dan drie procent van de slachtoffers heeft het niet gered - BN). Het was een vreselijke dag maar we hebben alles gedaan dat in onze macht lag om zo veel mensen te behandelen.
“Natuurlijk hebben we geëvalueerd. Je kan altijd dingen beter doen, vooral details. De big picture is echter: iedereen werd op tijd geholpen, niemand hoefde te wachten, alles ging snel en met goede doorstroom. De manier waarop het verlopen is, heeft ons geholpen met de verwerking en het begrip. We deden niet alleen ons best maar wisten ook bijna iedereen te redden met noodingrepen en operaties. We zijn zeer trots op ons werk.”
De weigering: academie sluit de luiken
Dr. Amit Frenkel was uitgenodigd door Vered Raz, een Nederlandse associate professor het Leids Universitair Medisch Centrum. Zij vertelt aan NN dat er open overleg was met de Raad van Bestuur voor sprekers-initiatieven over Gaza en Israël, en dat er interesse voor was. “De bedoeling was om een Israëlische arts naar Nederland te halen en in dialoog te laten gaan met een Palestijnse arts in Gaza. Die arts is tegen Hamas en mag daarom niet in een ziekenhuis werken. Dat soort stemmen wil ik in Nederland laten horen.”
Raz vertelt dat ze met Frenkel in contact werd gebracht en dat hij direct aangaf ‘alleen professioneel, niet politiek’ te willen praten. “Prima, dacht ik, dat wil LUMC ook graag. Ik heb ook meteen andere academische ziekenhuizen aangeschreven.” Dit was in juni. Uiteindelijk zette de RvB op 18 augustus alsnog een streep door het plan, nadat Frenkel zijn tickets al had geboekt.
Bestuurder (en cardioloog) Martin J. Schalij mailt op die dag een summiere afwijzing aan Raz:
“Wij hebben het onderwerp vandaag uitgebreid in de RvB besproken. Wij zijn tot de conclusie gekomen dat dit toch niet de manier is waarop wij hier ruimte voor willen geven. Dus, wellicht teleurstellend voor jou, gaan wij niet akkoord om ruimte te geven voor dit debat.”
Raz: “Op dezelfde dag stond op het intranet een uitnodiging voor iedereen om deel te nemen aan een demonstratie voor medische medewerkers in Gaza.”
“Alles wordt politiek gemaakt”, verzucht Raz. Professioneel, academisch, bestuurlijk: alles. We komen op het punt dat professie en politiek niet meer te scheiden zijn. Dat is niet alleen jammer, dat is gevaarlijk. Wij moeten juist denken: hoe kunnen wij het beter doen, in Nederland, met minder polarisatie?”
Behalve het LUMC werden onder meer het Radboud UMC in Nijmegen en het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam benaderd of ze interesse hadden in een lezing van Amit Frenkel. Het EMC heeft nooit gereageerd, vertelt Avigal Brilleslijper, bedrijfsarts in opleiding die vanuit haar positie als oprichtster van het Joods Medisch Netwerk als organisator voor de lezingen optrad.
Ook het Amsterdamse UMC gaf niet thuis. RvB-voorzitter (en kinderarts) Hans van Goudoever liet weten:
“Vanuit de Rvb (sic) nemen wij geen politiek standpunt aan en laten ook geen sprekers toe die zich of juist de meer pro-Israëli of juist de meer pro-Palestina kant van het conflict belichten. We vinden het verschrikkelijk wat er gebeurt, maar willen het conflict niet binnen de ziekenhuismuren halen. Voor de universiteiten gelden andere normen, wij willen ten alle tijden een safe haven zijn voor al onze patienten (sic).”
“Het UMC Utrecht en het UMCG in Groningen zijn ook benaderd maar Utrecht heeft niet gereageerd en Groningen wees het af”, vult Brilleslijper het lijstje aan. “Radboud wachtte zelfs tot twee dagen voor het evenement.” In Nijmegen sloot Prof. Jan W.A. Smit, MD, PhD - dean and vice chair Executive Board de luiken vervolgens in het Engels:
“We have considered your request in an Executive Board Meeting of Radboudumc. We have decided to decline your request. First, the topic of medical response to terrorist calamities is indeed an important subject. However, addressing this issue in the context of October 7 places the lecture immediately in the broader tragedy of the Israel-Hamas war. Therefore, in our view, this topic cannot be dealt with in a politically neutral fashion. Second, in line with this conclusion, we judge that there are serious concerns in terms of safety, both for Radboudumc and Radboud University.”
Toen de organisatie vervolgens een alternatieve locatie zocht, kwamen er intimidaties en bedreigingen vanuit pro-Palestijnse studentengroepen. Daarop werd ook die bijeenkomst geannuleerd. “Daarna hebben we elders alsnog een kleine meeting gehouden”, vertelt dr. Vered Raz. “Want anders winnen zij.” Op Instagram vierden de extremistische studenten alsnog hun overwinning. De soft-spoken trauma-arts wordt met naam en toenaam als “nazi” neergezet in een post.
De bijeenkomst die gepland was voor het LUMC werd voor een klein groep geïnteresseerden gehouden in de Glazen Zaal bij de synagoge van de Liberaal Joodse Gemeente in Den Haag. In Amsterdam werd binnen de joodse gemeenschap ook nog snel een bijeenkomst georganiseerd maar toen de Israëlische ambassade iets op poten probeerde te zetten en daarvoor de pers uitnodigde, toonde alleen De Telegraaf interesse. Behalve ruimte aandacht in die krant heeft alleen De Gelderlander een paar woorden gewijd aan het weigeren van een Israëlische arts die aan een Nederlandse universiteit over zijn vakgebied en ervaring wil komen praten.
”Dit gaat niet over politiek, maar over medische kennis. In een wereld vol crisissituaties is de expertise van artsen met praktijkervaring van levensbelang”, verzucht Avigal Brilleslijper. “Als universiteiten en ziekenhuizen uit angst sprekers weren, verliezen ze hun essentie: een plek voor dialoog, onderzoek, groei en vrije kennisuitwisseling.
“Gelukkig heeft Nederland nog nooit een vergelijkbare multitrauma crisissituatie gehad, maar helaas heeft Israël die expertise wel. De weigering van alle academische ziekenhuizen om hem een podium te bieden is dan ook extra pijnlijk én schadelijk. Niet alleen druist het in tegen de kernwaarden van het artsenberoep, het ondermijnt ook de kwaliteit en veerkracht van onze zorg.”
Leids UMC-medewerker Raz: “Vandaag was er een bijeenkomst binnen het LUMC van de ‘Leidenmedics4palestine’. Droegen ze keffiyehs, wat óók een politiek statement is. In ieder ziekenhuis zijn maandelijks demonstraties van artsen voor Gaza, waarbij Palestijnse producten worden verkocht. Met toestemming van de RvB. Sommige Joodse collega’s blijven op zulke dagen thuis, uit angst.”
Raz vervolgt: “De media en sociale media spelen een kwalijke rol, ze sturen dit debat de verkeerde kant op. En veel mensen volgen want het is makkelijker om de stem te volgen waaronder je veilig bent. Inmiddels maakt zelfs het pleiten voor academische vrijheid je onveilig. Mensen zijn bang om te praten, bang voor hun werk. Er is een cultuur van angst. De meerderheid zwijgt, de minderheid dicteert de regels.
“Maar het LUMC is een goed ziekenhuis, en moet neutraal blijven. Daarom wilde ik hem hierheen halen”, besluit Raz. “Dat kunnen we nu niet aan de buitenwereld laten zien en dat is spijtig. We moeten blijven praten en in dialoog blijven.”
Brilleslijper: “Niet één van de ziekenhuizen keek verder naar wie Amit Frenkel eigenlijk is. Ze zagen een arts uit Israël, die op 7 oktober patiënten behandelde, en wezen hem af.”
Frenkel beschrijft zijn bezoek aan Nederland zelf als “een bijzonder onprettige ervaring.”
“Ik ben teleurgesteld maar ook heel verrast. Als academicus, in de eerste plaats, omdat ik weet en waardeer dat mensen hun kwesties moeten beslechten door naar elkaar te luisteren. Academische locaties zouden de eerste plaatsen moeten zijn om te praten, luisteren en debatteren. Bijzonder teleurstellend dat ze dat niet willen. In de tweede plaats ken ik Nederland als een zeer progressief land, met een open geest over veel onderwerpen. Dat maakte het eigenlijk nog teleurstellender.”
Of Frenkel zich een volgende keer twee keer bedenkt voordat hij naar Duitsland, Engeland of misschien nogmaals naar Nederland zou reizen voor een lezing?
“Nee hoor. Als academicus is praten de enige manier, dus ik zou met liefde andere landen en plaatsen bezoeken om dit verhaal te vertellen.”
Een gedeelte van de afbeeldingen in dit verhaal is afkomstig uit de presentatie van dokter Frenkel. Er is (door derden, niet door Frenkel of in dit verhaal opgevoerde personen) een petitie gestart die roept om het ontslag van het Radboud-bestuur.
Tot besluit: verhalen zoals deze verdienen een groter publiek, dus trek ik liever geen betaalmuur op. Als u mijn werk waardeert, stel ik een eenmalige donatie via deze link of een doorlopend abonnement op deze nieuwsbrief op prijs.
Het is verbijsterend hoe universiteiten zich laten meesleuren. Het zijn geen onafhankelijke wetenschappelijke instituten meer maar ze zijn politiek gekleurd, wetenschap komt op de tweede plaats. Ze hadden van de ervaringen van deze arts kunnen leren. Ik denk dat ze bang waren te horen hoe erg de situatie toen was. Past toch niet bij hun beleid om bedrijven en universiteiten in Israël buiten te sluiten. Dan zouden ze dat nog moeten toegeven. Aan reacties in Nederland t.a.v. Israël kan je volgens mij vooral zien dat we hier geen flauw benul hebben hoe het is om in een land te leven wat voortdurend wordt bedreigd
Ik sta versteld van de hypocrisie en huiveringwekkende lafheid. Ik begin me zo langzamerhand te schamen voor dat slappe en totaal achterlijke Nederland. Want sorry hoor, denkt er iemand nog na daar? Super bedankt Bart dat jij werk hebt gemaakt om deze held aan het woord te laten (ik weet het is zijn vak, maar heb hier grote bewondering voor). De weigering van deze Nederlandse (universiteits-)ziekenhuizen om deze Israëlische arts te laten spreken, is hun verlies. Dom, dom, dom. En vallen nu niet een keer de schellen van de ogen van het publiek en zien ze in dat deze pro-Palestijnse studenten de nazi’s en jodenjagers van deze tijd zijn..Hoever moet het nog gaan voordat het wordt ingezien?