Oorlogstaal van Mark Rutte moet Europese onmacht verhullen

De man van de gave baan is generaal geworden

“Wij zijn het volgende doelwit van Rusland”, voorspelt secretaris-generaal Mark Rutte van de NAVO over de Russische oorlogsstrategie. “We moeten ons voorbereiden voor oorlog op een schaal die onze grootouders en overgrootouders hebben meegemaakt”, probeerde hij zijn verhaal deze week in Berlijn kracht bij te zetten. Het lijkt nochtans velen onverschillig te laten en bij sommigen zelfs grote ergernis op te roepen. Hoezo zou Rusland, dat in bijna vier jaar tijd maar een klein rothoekje van Oekraïne heeft weten te bezetten, de rest van Europa onder de voet kunnen of willen lopen? “Te veel mensen voelen de ernst niet”, constateerde ook de SecGen in zijn speech. Of zouden veel mensen misschien een ándere ernst ervaren? Eentje waarin Europa veel zwakker staat dan Rutte ons wil doen geloven.

Laten we vooropstellen dat verschillende feiten en wegingen tegelijkertijd geconstateerd kunnen worden, in een poging om wat kaders aan te brengen aan de strategische zandtafel waaraan we zijn verzameld om met troepen of trollenlegers te schuiven, waarmee we retorische loopgraafjes uitdiepen, of waarnaast we onze taptoes blazen om medestanders rond onze vlaggen te verzamelen.

Europa heeft interne problemen. Een haperende economische motor in grote productielanden, sluimerende schuldproblemen in significante delen van de eurozone, een dramatische ‘duurzame’ energietransitie, groeiende publieke zorgen over (Afrikaanse en Arabische) migratie plus grote culturele en demografische veranderingen in korte tijd. Het politieke gezag en verschillende instituties - media, wetenschap en ook de rechtsstaat - zien zich met wantrouwen geconfronteerd: in Nederland peilde het laatste restje vertrouwen in de politiek op vier procent. Niemand die er niet rechtstreeks aan verdient of van leeft, houdt van de bureaucraten in Brussel, of zal ooit van deze liefdeloze technocratische machine kunnen houden.

Europa heeft ook grote externe problemen, primair in de persoon van de cynische prednison-president in het Kremlin en zijn Chinese sponsors, die de gehaktmolen in het oosten van Oekraïne financieren waarin Poetin twaalfhonderd Russische militairen per dag doordraait, terwijl Rusland ballistische raketten bouwt en vele duizenden drones fabriceert die als pesterige vliegen boven EU- en NAVO-grondgebied gesignaleerd worden maar die - dat lijkt me niet iets om achteloos te onderschatten - ook tot een grotere dreiging kunnen uitgroeien.

Wie vandaag in een Baltische staat, in Polen en misschien ook Finland woont, slaapt minder rustig met de roerige Rus naast de deur dan de Nederlanders, Belgen en Fransen die wat verderop zitten. Vanaf Spanje wordt de oorlog Oekraïne nog minder serieus genomen: premier Sanchéz verklaarde enkele maanden terug dat Poetin echt niet over de Pyreneeën zal oprukken. Hij wees daarentegen wel op de gebrekkige steun vanuit de EU bij het terugdringen van illegale migratie en mensensmokkel, problemen die voor het País de Paella dichter bij huis zijn dan de strapatsen van Poetin.

Het een sluit het ander niet uit maar het sluit wel allemaal op elkaar aan.

Not One Inch

Dat geldt ook voor het volgende: de inval in Oekraïne is een aanval op een soevereine natiestaat, ongeacht hoe corrupt, oligarchisch of onprettig grote facetten van die staat zijn. Oekraïne heeft - net als Israël - het recht zich te verweren tegen vijanden van buitenaf en om daartoe hulp in te roepen van bondgenoten. Die bondgenoten, dat zijn de NAVO- en EU-landen. Dat zijn wij - like it or not.

NAVO en EU spelen echter net zo goed een rol in de escalatie, een factor die chronisch onderbelicht wordt in de bredere media en vaak verdacht gemaakt wordt wanneer u en ik zich erover onder de kin wrijven met wat kritische kanttekeningen. Je mag er al niks over zeggen sinds de Man Zonder Tandarts Guy Verhofstadt en wijlen vleesgeworden VVD-worst Hans van Baalen in februari 2014 op het Maidanplein hun vuistjes in de lucht hieven tegen de Russische Beer. Hun tartende toespraken waren immers pro-Europees, pro-democratisch, pro-dubbelplusgoed.

Het Oekraïne-referendum (2015/16) was volgens grote delen van de Nedermedia daarentegen juist “onderdeel van Poetins agenda” en Jean-Claude Juncker, destijds voorzitter van de Europese Commissie, waarschuwde voor een “continentale crisis” als Nederland tegen het associatieverdrag met Oekraïne zou stemmen.

De Nederlandse kiezer trok zich - heel gek - niets van die oude dronkaard aan en stemde met een tweederde meerderheid tegen in een (ja, ja) raadgevend referendum. Dat deden ze omdat ook tegenstemmers zo’n continentale crisis wilden voorkomen, zij het vanuit een volkomen ander wereldbeeld dan dat van Juncker: EU-toenadering tot Oekraïne zette de toch al gespannen verhoudingen met Rusland (na de inname van de Krim) alleen maar verder op scherp, vonden velen die “njet” zeiden op 6 april 2016. Ze vreesden voor oorlog met Rusland.

Het associatieverdrag werd door een gewiekste premier Rutte via een geitenpaadje naar een juridisch inlegvelletje in februari 2017 alsnog aangenomen. De Russische inval in Oekraïne begon vijf jaar later, in februari 2022.

Het is een kip/ei-verhaal met een hoog welles/nietes-gehalte (en volstrekt ongezellig als onderwerp op borrels en partijen) over wie nou precies waaraan & hoeveel schuld heeft. Het is desalniettemin oneerlijk om de bredere en diepere historische rol van de NAVO en de EU te “vergeten” in deze casus van een continentale crisis die niet alleen door Poetins acties maar ook via Rutte’s retoriek steeds meer gestaalde kaders krijgt.

Dat Poetin de grootste en meest bloederige geopolitieke zet heeft gedaan, maakt hem niet tot enige partij in dit geopolitieke schaakspel.

Feit is bijvoorbeeld dat toenmalig Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken James Baker in 1990 over NAVO-expansie richting het oosten tegen Michail Gorbatsjov zei: “Not one inch eastward” Doch na de val van de Sovjet-Unie in 1991 is de NAVO wel degelijk opgeschoven. Hoewel de gesproken woorden van Baker nooit officieel NAVO-beleid zijn geworden, is het citaat iets dat Vladimir Poetin altijd persoonlijk lijkt te hebben genomen en dat dus (en ongeacht of dat redelijk is, en ongeacht of voormalige Oostblok-landen zelf soeverein en democratisch besloten hebben tot toetreding tot de Atlantische verdragsorganisatie) wél een rol speelt die gewogen en besproken moet worden in de huidige geopolitieke patstelling.

Want een patstelling is het: de EU en Oekraïne willen onvoorwaardelijke overgave van Moskou en terugtrekking uit de Donbass en de Krim. Een zekere mate van kille ratio dicteert dat de kans hierop nagenoeg nihil is. Amerikaanse president Donald Trump lijkt vooral aan te sturen op grotere snelheid van de beëindiging van de oorlog, niet per se op een uitkomst die tot tevredenheid strekt van alle betrokken partijen.

Postbus 51-boekjes met preppers-adviezen

Ongeacht Europa’s stoere taal zit de EU op de achterbank bij deze onderhandelingen. Want van wie moeten we het hebben? Politiek pauzenummer Dick Schoof? De in eigen land politiek verzwakte Franse premier Macron? Het konijn in de koplampen Keir Starmer, die als uiterst ongeliefde premier van Engeland eerder een Britse burgeroorlog zal veroorzaken dan een Russische overgave kan afdwingen? Europa is zwak en niet alleen Poetin ruikt bloed.

Tegen deze achtergrond waarschuwt Rutte als NAVO-chef dus niet alleen voor escalatie maar schetst hij - niet voor het eerst - een bloederige toekomst van oorlog op het Europese continent. Eentje zoals alleen onze oudste grootouders zich herinneren. In Nederland ervaren velen dat als bangmakerij en daarmee oogst Rutte een averechts effect, zoals ook het advies om noodpakketten aan te leggen en de Postbus 51-boekjes met preppers-adviezen bij velen tot ergernis en schampere respons hebben geleid.

De hoongeluiden komen voort uit het gegroeide wantrouwen tegen het politieke bestuur, democratische en rechtsstatelijke instituties, de media en de wetenschap waar progressieve Europese democratieën, zeker ook Nederland, mee kampen. Deze worden extra versterkt omdat de interne problemen van Europa onvoldoende erkend en besproken worden. Het debat daarover leeft alleen buiten de poortwachtersmedia, buiten de krappe academische kaders en buiten de hoge muren van het zogenoemde politieke midden.

Daarbuiten leven die discussies juist des te meer:

Werkt de EU en is het een functionerend instituut dat democratie en inspraak ten goede komt? Velen denken van niet of ervaren dat anders.

Is de duurzame energietransitie een goed idee en wordt het haalbaar uitgevoerd? De twijfel is groot, stijgende energieprijzen en instabiliteit van het elektriciteitsnet voeden het wantrouwen, windmolens lijken soms meer walging op te wekken dan stroom.

Heeft ooit een Nederlandse kiezer bewust ingestemd met massale migratie uit cultureel, democratisch en economisch onderontwikkelde landen, in hoeveelheden die in relatief korte tijd het sociale elastiek van Nederland tot het uiterste is gaan oprekken maar waarover het bijzonder moeizaam debatteren is zonder van xenofobie, fascisme of het aanhangen van omvolkingstheorieën beticht te worden? Kort en goed: nee.

Het is niet heel vreemd dat Rutte (die anderhalf decennium lang als premier van Nederland weigerde een visie op de samenleving te formuleren (‘voor visie moet je naar de opticien’), de Groningers uit hun bed liet beven en in het gas liet stikken, de toeslagenouders met alle juridische staatsmacht te lijf ging, de migratie ongebreideld liet escaleren, zich vooral inspande voor internationale grootbedrijven in de BV Nederland en achteraf alle sms’jes wiste uit zijn actieve herinnering) niet direct iedere Nederlander in de houding laat springen met zijn plotseling zeer expliciete oorlogsretoriek.

Dat Mark Rutte, beroepspoliticus die altijd de ernst van iedere situatie heeft gedownplayed en het premierschap reduceerde tot een ‘gave baan’, nu met zijn volle gewicht aan de noodklok hangt over een dreigende oorlog, valt ergens tussen ‘plompverloren’ en ‘potsierlijk’. De man van de kekke Koga en de glanzende appeltjes is ineens generaal geworden. Nou nou.

De smaak van vrijheid en de Laatste Mens

We zijn als volk natuurlijk zelf ook vreselijk verwend (en verwaand) geraakt met het idee van eeuwige vrede en broederschap die niet alleen Brussel ons beloofd heeft maar die we aan het einde van de vorige eeuw gezamenlijk en vrij zelfgenoegzaam vierden. Toen de Muur viel in 1989 en kort daarna de Sovjet-Unie ophield te bestaan, juichten de liberale krachten in het Westen over het einde van de ideeënstrijd die Francis Fukuyama schetste in zijn End of History and the Last Man (1992). Democratie en de markteconomie hebben de Koude Oorlog gewonnen, tijd om overal een McDonald’s te vestigen om de smaak van de vrijheid te delen met de hele wereld!

Fukuyama (hij is een cliché, ik weet het, maar clichés bestaan bij de gratie van grote herkenbaarheid) voorspelde ook dat nihilisme en verveling de “laatste mens” van zijn grotere doelen zouden ontdoen. Het nineties-decor waarin ondergetekende zich als puber kapot amuseerde met videogames, MTV en grunge rock, de soundtrack van de verveling, biedt in dat opzicht een herkenbare decorschets. Het (b)lijkt helaas ook te zijn uitgekomen als je de westerse wereld beziet door de bril van eind 2025.

Binnen een echte democratie kan ideologie worden ingekapseld en opgenomen in het geheel. Zonder democratie kan een ideologie leidend worden. Ideologieën zijn bovendien niet alleen hardnekkiger, maar ook besmettelijker dan democratie. Democratie is immers slechts een vehikel voor ideologische momentopnames, wisselend per verkiezingsronde, maar een ideologie is in potentie voor de eeuwigheid.

Europa gaf decennialang meer ruimte aan niet-democratische ideologieën dan verstandig is, terwijl het zichzelf tot een papieren tijger reduceerde.

Schuilend onder de Nucleaire Paraplu van Uncle Sam werd Europa na de Koude Oorlog militair afgebouwd en uitgekleed. Alle Menschen werden Brüder, immers. Tegelijkertijd gingen de binnengrenzen open, werd het concept van soevereiniteit afgebroken en de natiestaat zelfs verdacht gemaakt. Zo kon de EU z’n bestuurlijke grip op Europa versterken (allemaal met de beste bedoelingen natuurlijk).

Het bleek echter dat Europa ook van buitenaf beïnvloed kon worden door niet alleen individuele migranten (en vluchtelingen of asielzoekers) die vreemde luchtjes in het portiek verspreiden maar ook door grotere krachten die hun ideologische ondermijning van geopolitieke opponenten aan een langetermijnstrategie koppelen.

De Saudi’s en andere oliestaatjes investeerden in het wahabisme, de Moslimbroederschap nestelde zich in het Westen, Turkije stuurt z’n diaspora aan via Diyanet-moskeeën en sinds de Arabische Lente speelt Erdogan met de migratiekraan om Europa onder druk te zetten. In Rusland, alleen op papier een democratie geworden, regeert Poetin al een kwart eeuw met een mengeling van melancholie naar het oude Rusland en de megalomanie van een maniakale dictator.

Tik, tok, tik, tok, onze tijd tikt weg

De Chinezen kochten zich domweg in. Westerse bedrijven gingen goedkoper produceren in China, met de opbrengst investeert China in Europese infrastructuur, vastgoedportefeuilles, technologie (denk aan omstreden Huawei 5G-techniek, prangende ASML-handelskwesties of de huidige Nexperia-rel) en in het laten studeren van hun kroost aan goede Europese en Amerikaanse universiteiten. “Zo’n tweederde van de containerterminals in de haven van Rotterdam is op dit moment in Chinese handen”, aldus de CEO van het Havenbedrijf in februari 2025. Hoe heeft dat ooit kunnen en mogen gebeuren? Nou ja - vrije markteconomie, nietwaar? Met democratisch toezicht! Dus dan zal het wel goed zijn.

Europa deed (en doet) dus weinig tot niets tegen deze latente ondermijningen. Niet tegen de invloed van de islam, niet tegen de groeiende migratiestromen, niet tegen de Chinese economische belangengroei in kritieke infrastructuur. Vraag maar aan de Europese autofabrikanten, zeker in de EV-sector. De Nexperia-kwestie laat niet alleen zien hoe afhankelijk Europa van Chinese chips is (en hoezeer eigen productie achterloopt op de vraag), maar een app als TikTok toont ons ook hoe goed China nadenkt over z’n volgende stappen, waar Europa steeds vaker volgend dan leidend is geworden.

In China heet TikTok ‘Douyin’ en is het een strak gereguleerd, opvoedkundig gestuurd platform. Het gaat op slot na een bepaalde tijd, de content is educatief en cultureel en de app stimuleert gemeenschapszin. De westerse versie is, nou ja, een breinverwekend algoritme van dansjes, challenges en dopamine-kicks voor doomscrollers. Dat is uiteraard geen toeval, en zou veel meer zorgen moeten baren.

Maar ja: ons nihilisme haalt de schouders op.

(Theorietje: op een kwaaie dag draait China de grondstoffenkraan voor benzo’s en opiaten dicht, een markt waar ze enorm in zijn, en kun je bijna acuut ervaren hoe verslaafd de Westerse Mens werkelijk is aan z’n eigen welvaart, verveling en verdoving.)

De fout om hier zelf niets tegenover te zetten beginnen (dus) in eigen huis, niet bij die oorlogszuchtige prednisonplofkop in het Kremlin of bij Chinky the Pooh en zijn gemene algoritmes, maar gewoon in het Berlaymont-gebouw, de hoofdzetel van de Europese Commissie in Brussel en misschien wel de grootste bureaucratische printer ter wereld, waar “onze” Mark Rutte anderhalf decennium de rode loper vaal liep.

Tegenwoordig woont hij in het NAVO-huis aan de overkant van de straat. Kan ie nog steeds op de fiets naar z’n werkoverlegjes.

Kerstmarkten en de pandemie van de profeet

Deze schets verklaart (mede, ten dele, wellicht) waarom Rutte’s retoriek velen, mijzelf incluis, zo ergert: samen met z’n politieke makkers wordt nadrukkelijk naar Poetin gewezen om te verhullen dat veel bredere en diepere problemen in eigen huis zijn onthaald door pure politieke nalatigheid en het nihilisme van het politieke navelstaren. Europa is en was altijd heel erg druk met Europa maar heeft de neiging verontwaardigd te reageren als anderen - vooral de VS - hetzelfde plachten te doen.

Maar ondertussen is Rutte uitgeroepen tot Nederlander van het Jaar in EW Magazine ‘omdat hij de NAVO redde’ - of dat zo is, kun je na een jaartje in functie absoluut nog niet beweren en is daarmee een ergerlijk voorbeeldje van zowel kortetermijndenken als een misplaatst vertrouwen in een man die we zelfs na vijftien jaar in het Torentje nog steeds nooit écht hebben leren kennen maar die toch vooral een langetermijnplanning voor zichzelf lijkt te hebben.

Met EW ga je de oorlog dus ook niet winnen

Maar die politieke nalatigheid dus, die heeft grote interne gevolgen. Enerzijds zie je vanaf voormalig Oost-Duitsland westwaarts de groeiende onvrede terug in de stemuitslagen (in de ooit gedwongen links-communistische DDR werd het rechts-reactionaire AfD de grootste omdat de Ossies zich in de steek gelaten voelen door de belofte van vrijheid, democratie en economische voorspoed), anderzijds lijken voormalige Sovjet-landen als Polen maar ook Hongarije dat door Fukuyama voorspelde nihilisme toch buiten de deur te houden omdat ze eigen, meer conservatieve waarden beter beschermen en bewaken - evenals hun buitengrenzen. Op hun kerstmarkten zie je wel de dieper gedeelde (christelijke) familiewaarden maar niet de Merkel-LEGO die de burgers in Brussel, Berlijn, Milaan en rond de kerstboom op de Dam moet beveiligen tegen witte busjes, suikerspiegelchauffeurs en overige verwarde Wirschaffendassiërs.

Oostbloklanden (en Oost-Duitsland) hebben de belofte van vrijheid en democratie omarmd, of proberen dat nochtans, maar herinneren zich ook actief de repressie van een maatschappelijk ideaal dat in enkelvoud wordt opgediend en afgedwongen. De bureaucratisch dwangmatige EU is mede daarom niet iedereens beste vriend in Oost-Europa. Vraag maar aan Viktor Orbán, die best Das Fressen (de subsidies) opgediend wil krijgen maar zich niet Die Moral (woke progressivisme, nihilistisch cultuurrelativisme en islamitische migratie) door de strot laat rammen. Logischerwijs maakt dat van Orbán dus een tiran, volgens onze progressieve politici en media.

Nee zeg, dan dan de ontaarde onverschilligheid en het doorgeslagen individualisme van West-Europa! Leidt het niet tot zevenhonderd nieuwe voornaamwoorden voor mensen die zich “non-binair” noemen, dan toont het zich wel in de toenemende ondermijning van het openbare gezag.

Tijdens een recente demonstratie In Utrecht om de eerste verjaardag van de val van Assad te vieren, beklommen Syrische migranten straffeloos een politiewagen, om zomaar één recente anekdote van veronachtzaming van je eigen normen aan te halen. Een kind van een jaar of tien, twaalf maakte er enthousiaste keelsnij-gebaren bij, om uit diezelfde anekdote meteen ook maar een toekomstbeeld te destilleren.

In heel West-Europa worden kerstmarkten inmiddels “versierd” met grote betonblokken, bewaakt door gewapende politiemensen of domweg geannuleerd omdat het geld voor zulke veiligheidsgaranties ontbreekt. Vervolgens zie je alsnog het Pallie-rapaille met hun Hamasleuzen opzettelijk over deze markten paraderen, van Brussel tot in Duitsland (maar dus niet in Polen noch in Portugal, want daar is zo goed als geen islam).

Tien jaar terug werden de mensen waartegen Kerstmis nu pijnlijk zichtbaar maar opvallend stilzwijgend beveiligd moet worden nog zingend en dansend onthaald tijdens de Wir Schaffen Das-waanzin rond de migratiestroom van miljoenen vluchtelingen van burgeroorlogen in het Midden-Oosten. En ja, de Arabische wereld is mede door domme en arrogante Amerikaanse Forever Wars ontwricht, maar de machtsvacuüms worden opgevuld door radicale islam (de Taliban) en het jihadisme van groepen als ISIS terwijl de gewapende islamisering zich inmiddels ook als een besmettelijke ziekte over Afrika aan het verspreiden is. Een pandemie van de profeet waart over de planeet en ook die ideologie heeft een plan, en de tijd.

Het Rode Gevaar en de Rode Lantaarn

Ook Europa wordt ideologisch ondermijnd. Láát zich al dertig jaar ondermijnen. Wie zo hooghartig als West-Europa (en de VS, al zijn die via Trump sneller edoch ietwat chaotisch bij zinnen gekomen) het einde van zijn eigen geschiedenis viert, laat des te meer ruimte aan anderen om een toekomst op onze grond te komen opbouwen. Of dat nou aan de randen van het continent knabbelende Russen zijn, of migranten die gratis huizen, uitkeringen en verblijfsstatii hamsterend naast u in de verzorgingsst(r)aat komen wonen: in beide narratieven is voor de vrije westerling steeds minder plek, laat staan voor zijn welverdiende verveling.

Zo bezien blijken de Russen onder Poetins expansiedriften inderdaad nog hetzelfde Rode Gevaar als van voor de val van de Sovjet-Unie maar draagt Rutte namens de NAVO (en, op basis van zijn premierschap en reputatie als rechterhand van Angela Merkel: namens de EU) nu wel de Rode Lantaarn: Europa loopt op vele fronten achteraan en ook als je de ernst van de Russische dreiging niet voelt, ruik je wel het angstzweet van Europese leiders die heus wel weten dat helemaal niemand voorbereid is op een oorlog met wie dan ook.

Dat is een serieus probleem en die achterstand (in materiaal en mentaliteit) moet je nu alsnog zien op te lossen. Maar niet met noodpakketjes bij Koos & Mien (78) in de voorraadkast of het staatsboekje met prepperstips op je nachtkastje. Ook niet met nogal pompeuze en geveinsd strijdbare“Vie Aar Ze Neggst Tarkut”-speeches (in een steenkolen-Engels waarvan ik nog steeds vermoed dat Rutte zelfs dát acteert om aandoenlijk over te komen).

Je gaat de confrontatie met jezelf en je eigen inertie ook niet aan via media en een publiek debat waarin Poetin de enige vijand is, de NAVO en de EU per definitie goed (en onschuldig) zijn en waarin men collectief ‘Muuuh TWAMP!’ mekkert alsof het allemaal Oom Donald z’n schuld is dat Europa en/of de EU zich jarenlang onder Murica’s Paraplu hebben verscholen terwijl het continent veilig maar lijzig aan een Technocratisch WokeTopia van Inclusieve Regenbogen en Duurzame Diversiteit sleutelde, een vorm van social engineering waarin maar één uitkomst mogelijk was: méér EU.

Het enige leger dat Europa heeft, is een ambtenarenleger dat elkaar bestookt met rapporten die - als ze überhaupt al gelezen worden - niemand pijn mogen doen en dus geen enkele slag winnen.

Die ambtenaren hebben zodoende een ideologisch zeer broos gesoldeerde samenleving gesmeed onder de Blauwe Sterrenvlag waarin iedereen die ‘ja maar wacht eens even’ zei als Het Populistische Probleem werd gebrandmerkt. Dat zijn precies de mensen die je nu hoort zeggen: ‘Ja jongens, dat komt er nou van. Had je Huntington maar moeten lezen in plaats van Fukuyama, ook al is Huntington eigenlijk ook een cliché’.

In Samuel Huntingtons Clash of Civilizations and the Remaking of the World Order (1996) voorspelde deze tegenhanger van Fukuyama dat het westerse ideaal niet gewonnen heeft maar dat het Westen juist zijn macht zal verliezen aan niet-westerse beschavingen die altoos assertiever worden. Pogingen om westerse waarden als universeel op te leggen, zouden volgens Huntington juist instabiliteit en botsingen veroorzaken - niet volgens een democratische of economische orde, maar langs culturele breuklijnen. Ook een cliché natuurlijk, die Huntington, maar: klinkt herkenbaar, non?

De verveling en het nihilisme die Fukuyama voorspelde, lijken de werkelijkheid van Huntington geworden: niet vrijheid of democratie maar geopolitieke macht - met terreinwinst in alle betekenissen: fysiek, economisch, ideologisch, digitaal - is de drijvende kracht van deze tijd.

Amerika trekt zich terug achter de America First-doctrine, Moskou is het Hamas van China en Afrika wordt door China en Rusland (maar ook India) gekoloniseerd voor grondstoffen, geplunderd van bodemschatten en in bepaalde gebieden gewelddadig ontregeld om beiden te bereiken. Europa, met al z’n idealen, heeft dertig jaar economisch en moreel terrein verloren in de wereld maar blijft wel achter met de overheadkosten, sociale contracten die hun beloftes niet nakomen en de fysieke toestroom van migranten in een diensten-gedreven economie die op het punt staat heel veel boventallig personeel te krijgen zodra kunstmatige intelligentie z’n volgende grote stappen zet.

‘Promoting European Greatness’

De NAVO-verdragen beschermen Europa (op papier althans) maar het bondgenootschap schept ook Europese verplichtingen jegens de Verenigde Staten. Het helpt daarbij niet dat Brussel alleen maar boemannen ziet in zowel Moskou als Washington.

Natuurlijk perst Trump Europa in zekere zin af: hij eist meer geld voor de NAVO, die zonder Amerika niet kan bestaan, en met dat geld spekt hij het Amerikaanse militair-industriële complex teneinde zijn America First-agenda te kunnen versterken. Maar hij zou mede om die reden nooit écht uit de NAVO stappen: gedwongen winkelnering in de internationale wapenhandel is een lucratieve handel. Een andere reden is dat hij Rusland als mogelijke bondgenoot blijft zien (en daar heb je Europa voor nodig) maar China als grootste vijand (en daartegen heb je Europa ook nodig).

In de nieuwe Amerikaanse National Security Strategy (PDF) die eind november verscheen, waarschuwen de VS voor het verval van de Europese beschaving binnen twintig jaar als er niet koers-gecorrigeerd wordt op economische kracht, migratiebeleid, het behoud van culturele waarden én het versoepel van verstikkende beleid van de Europese Unie, een instituut dat volgens de Amerikanen meer hindernissen opwerpt dan hulpvaardigheid biedt voor economische groei, startend ondernemerschap en de vrijheid van meningsuiting. Amerika maakt zich grote zorgen over de Europese oudoom:

“Op de langere termijn is het meer dan aannemelijk dat binnen enkele decennia, uiterlijk, bepaalde NAVO-lidstaten een niet-Europese meerderheid zullen krijgen. Daarmee is het een open vraag of zij hun plaats in de wereld, of hun bondgenootschap met de Verenigde Staten, op dezelfde manier zullen zien als degenen die het NAVO-handvest hebben ondertekend.”

Net als na de vlammende speech van JD Vance op de veiligheidsconferentie in München in maart, waarin hij vergelijkbare uitingen deed, reageert Europa (en de mainstream pers) als door een wesp gestoken, en in alle bekende clichés. Wie denkt die oranje orang-oetan wel dat hij is? Alsof zijn land er zo lekker bij ligt! Maar wie verder leest dan alleen de waarschuwende verwijten, ziet onder de kop “Promoting European Greatness” óók dat de Amerikanen hun liefde voor Europa belijden:

“We kunnen het ons niet veroorloven Europa af te schrijven, dat zou contraproductief zijn voor wat deze strategie beoogt te bereiken. De Amerikaanse diplomatie moet zich blijven uitspreken voor echte democratie, vrijheid van meningsuiting en ongegeneerde vieringen van het eigen karakter en de geschiedenis van Europese landen.

Amerika is, begrijpelijkerwijs, emotioneel verbonden met het Europese continent en uiteraard met Groot-Brittannië en Ierland. Het karakter van deze landen is ook strategisch van belang, omdat wij rekenen op creatieve, capabele, zelfverzekerde, democratische bondgenoten om voorwaarden voor stabiliteit en veiligheid te scheppen. Wij willen samenwerken met gelijkgestemde landen die hun vroegere grootsheid willen herstellen.”

Alleen: Amerika stelt als voorwaarde wel dat Europa meer realistische doelen stelt ten aanzien van Oekraïne én Rusland. Daartegenover klinkt de retoriek van Rutte juist als een escalatie, met de turbo erop. Het lijkt soms echt alsof Europese leiders liever de gehaktmolen in Oekraïne draaiend houden dan toewerken naar een oplossing die hoe dan ook - de kille realiteit zal het dicteren - voor niemand ideaal of echt bevredigend zal zijn. Het lijkt daarom ook alsof de externe escalaties met Rusland een dankbare afleiding vormen voor de interne “populistische” perikelen waar met name West-Europa zo onder zucht.

Xi, Robot en een Peel vol roest

Die turbo van Rutte blaast dus veel verhitte taal maar wat kán Europa werkelijk? Defensie-budgetten zijn opgeschroefd en de investeringen zijn groot, maar hoe vertaalt zich dat? Een drone-proof tank voor de digitale tijd ontwerp je niet zomaar, een fregat bouw je nog minder snel. Vliegtuigen kun je vrij vlot in elkaar schroeven of inkopen maar piloten opleiden duurt langer - en waar vind je ze? Plus: hoe lang duurt het voordat China een autonome luchtmacht heeft? Hun drone-techniek, AI en robotica lijkt grotere sprongen te maken dan zelfs de Amerikaanse. Heeft u die super sexy Xpeng-robots op de catwalk al gezien? Of de fabriekshal vol UBTech robots die doet denken aan een scene uit I, Robot?

Europa telt op dit vlak eigenlijk nergens mee en niet alleen technologisch: alleen al de Nederlandse doelstelling om 100.000 mensen van vlees en bloed voor Defensie te werven, is demografisch gezien volstrekt onhaalbaar voor een leger dat sowieso meer managers dan militairen kent, die ‘vechten vanuit de vergaderzaal’ namens een ministerie dat als werkgever die tot de grootste van Nederland behoort maar onder het personeel geen hele beste reputatie geniet.

Vanaf de werkvloer wordt bovendien geklaagd dat de nieuwe miljardenstromen niet bij materiaal terecht komen maar in de vergaderlagen blijven hangen, en dat er talloze vreemde vliegen op de verse stroop uit de staatskas afkomen. Dus als je kijkt naar de opschalingsdoelen van de Europese krijgsmacht, vergelijk dan ook de praatjes van Rutte met de daadjes van Europese landen.

Vanuit Nederland is het meeste werkende materiaal, F-16’s incluis, al aan Oekraïne afgestaan en met de roestige restjes oefent men in de Peel. Je zou het er, net als vijfentachtig jaar geleden, geen vijf dagen mee volhouden. Als premier wilde Rutte meer Patriots weggeven aan Zelensky dan Nederland überhaupt operationeel heeft, zo groot was zijn kennis van de militaire slagkracht. Op Wynia’s Week is plausibel betoogd dat het plotselinge opschroeven van de Nederlandse miljardensteun aan Oekraïne (na een aanvankelijk zuinige start) ook wel eens wat te maken zou kunnen hebben met Rutte’s eigen ambities - oftewel: uw belastingmiljarden als smeermiddel voor particuliere belangen. Daar win je geen oorlog mee.

Rutte’s ambities vormen daarmee een mooie metafoor voor de realiteit want militair zitten de meeste West-Europese landen bogged down in the mud en het enige defensie-apparaat dat goed gesmeerd wordt is de cynische consultants-laag. En misschien de drukpersen van DPG, of de opiniemacht van de Publieke Omroep, want oorlog verkoopt. Van Nikki Sterkenburg c.s. mag je niet zeggen dat de NPO een wapen is in de retorische strijd, maar wist u dat in 2024 de NPO de belastingbetaler bijna net zo veel geld kostte als de begroting van de hele Koninklijke Marine?

De goede kant van de geschiedenis was gisteren

Waar de Chinezen vooral spelen met tijd, gokken de Russen met mensenlevens. Niet alleen de Amerikanen hebben de Arabische wereld ontregeld: Rusland jaagt al jaren migratiestromen aan via een beleid van chaos of militaire ontregeling in het Midden-Oosten en Afrika. De rest regelt ISIS, Boko Haram, Al Shaabab of de Turkse premier Erdogan. In combinatie met de Afrikaanse demografische groei is de asielstroom een natuurkracht waar geen Spreidingswet tegen bestand zal zijn.

Ook de huidige president van Syrië, Ahmed Hussein al-Sharaa was als jihadi onder de strijdnaam Mohammed Al-Jolani mede-verantwoordelijk voor grote migratiestromen naar Europa. Binnen een jaar na de val van Assad (die tegenwoordig zijn dagen doorbrengt achter een spelcomputer in Moskou) is al-Sharaa van het Europarlement tot het Oval Office en aan de balies van de gratis geld-loketten van het IMF een graag geziene man geworden. Van 10 miljoen dollar kopgeld naar netto-ontvanger: het kan snel gaan in een westerse wereld die zijn eigen waarde(n) niet meer lijkt te begrijpen.

Ook hierin is de verwaarlozing zichtbaar. Europa heeft z’n eigen migratiebeleid jarenlang verslonsd. Als de Rus en de Chinees nu een dreiging zijn, komt dat in de eerste plaats omdat Europese leiders - zoals Rutte - het hele continent hebben overgeleverd aan het toeval, de willekeur en de toekomstplannen van niet-westerse mensen en mogendheden.

De vijanden van vrijheid en democratie zijn overal en dat zijn ze altijd al geweest. Maar het Westen dacht dat de ideeënstrijd gewonnen was, en dat de vijanden democratische vrienden zouden worden in een wereldeconomie van vrije markten.

Nu is het oorlog op een speelveld dat we niet snappen, tegen opponenten die democratie überhaupt nooit serieus overwogen hebben, met een bevolking die geen idee heeft waar het zich op moet voorbereiden omdat de vanzelfsprekendheid van vrijheid altijd alomtegenwoordig was (hoe vaak er ook gelispeld wordt dat ‘vrijheid niet vanzelfsprekend is’, door mensen die het liefst iedereen met een van de krappe normen afwijkende mening over migratie, de islam of de EU de mond zouden snoeren).

In deze dynamiek moeten we nu van nota bene Mark “Ah joh, gaaf!” Rutte het meest doodgeknuppelde dogma dat de Val van de Muur heeft voortgebracht aanhoren, op een toon alsof hij het net hoogstpersoonlijk als schild en pantser heeft staan smeden in de kolkende lava van een heilige vulkaan: we staan aan de goede kant van de geschiedenis.

“We kunnen moed en kracht putten uit het besef dat we binnen de NAVO samen optrekken, vastberaden en in de overtuiging dat we aan de goede kant van de geschiedenis staan. We hebben een plan, we weten wat ons te doen staat, dus laten we leveren. We moeten.”

Okee Mark. Net zoals we aan het einde van de Tweede Wereldoorlog allemaal in het verzet zaten, stonden we aan het einde van de geschiedenis in de jaren negentig allemaal aan de goede kant van de geschiedenis. Daarna zijn de kaarten opnieuw geschud onder landen, leiders, ideologieën en religies aan een tafel waar Europa niet meer aan zat.

Of het nou de Russen zijn die ons bedreigen, of de Chinezen, of de interne ontwrichting door migratie, islam en demografie, of het groeiende intrinsieke wantrouwen tegen politiek, pers en instituties van kennis en macht: de tijd dat je louter aan de juiste kant van de geschiedenis hoefde te staan om jezelf tot winnaar te kunnen kronen, is echt voorbij.

Misschien is West-Europa zoals wij het kennen ook wel voorbij. Jammer. Het was zo’n leuk idee, met al die democratie, vrijheid en een vrije markt-economie. We stonden misschien ook wel echt aan de goede kant van de geschiedenis - maar de geschiedenis is een momentopname en zelfs met het grootste gelijk van gisteren, koop je in de wereld van morgen helemaal niets.

We hebben helemaal geen plan, en we weten volstrekt niet wat ons te doen staat. En dat beseffen de vijanden van het Westen veel beter dan wijzelf.

---

Video van SecGen Rutte in Berlijn, 11 december 2025
Tekstversie hier