Alstublieft: de nuchtere hoofdpunten uit regeerakkoord Hoop, Lef en Trots

Voor u gelezen zodat u het niet hoeft te doen

Beeld: Coontje

Het lezen van het hoofdlijnenakkoord van de vier formerende partijen was na alle (linkse) woede en milde hysterie een tamelijk ontnuchterende ervaring. Vleugjes populisme misschien, maar rabiaat, extreemrechts of nog erger? Absoluut niet.

Het tienpuntenplan van PVV, VVD, NSC en BBB bevat genoeg passages waar rechts Nederland (en zeker migratie- en islamkritisch Nederland) de vingers bij af kan likken, de zon kan voelen schijnen en de nieuwe wind kan horen waaien. Maar wie beweert dat het een radicaal of extreem programma is, leest heel selectief of kan domweg niet lezen. Wilders heeft een boel water bij de wijn gedaan, ook de boeren hebben het landsbestuur niet gekaapt en overal zie je de vingerafdrukken van bestuurspartij VVD, maar zeker van voorzichtige zorgvuldigheidsfetisjist Omtzigt. In zinnetjes als ‘Nederland beschouwt het Caribisch deel van het Koninkrijk als waardevol’ leest de fijnproever de subtiele ontmanteling of terugtrekking van eerder geuite PVV-standpunten: Wilders noemde de eilandgemeenten ooit een ‘boevenbende’.

De Grondwet wordt in ieder geval nergens met voeten getreden, zelfs niet getart. Waar het op de rechtsstaat aankomt, is het akkoord heel helder:

‘Dit hoofdlijnenakkoord, het regeerprogramma en initiatieven van de vier fracties bewegen zich binnen de grenzen van de grondwet, de grondrechten, de democratie en de rechtsstaat, zoals verwoord in het eindverslag van informateur Plasterk van 12 februari 2024. De instituties die de rechtsstaat mede dragen, in het bijzonder rechtspraak, media en wetenschap, worden versterkt. Goed bestuur vergt ook stabiliteit en betrouwbaarheid.’

Qua democratie en recht wil de nieuwe regering de Raad van State splitsen (de afdeling bestuursrechtspraak moet worden losgetrokken van de adviesrol, het Toeslagenschandaal onderbouwt waarom dat een wijs besluit kan zijn) en wordt de invoering van een bindend correctief referendum doorgezet, maar zullen burgemeesters nog steeds niet gekozen kunnen worden. Wel wil dit kwartet een begin maken met het instellen van een Constitutioneel Hof om wetten aan de Grondwet te toetsen. De bescherming van klokkenluiders wordt versterkt en Kamerleden moeten ruimere machtsmiddelen krijgen om via Artikel 68 informatie af te kunnen dwingen bij de regering.

Het begint bij bestaanszekerheid

Deze democratie-bevorderende voorstellen staan allemaal onder hoofdstuk 7, maar laten we even terug naar het begin gaan, want het eerste woord van het eerste hoofdstuk van het tienpuntenplan is al volstrekt onschuldig en bemoedigend: bestaanszekerheid.

Natuurlijk, om met enige kritiek te beginnen, bevat dat kopje vage beschrijvingen als ‘knelpuntenaanpak voor specifieke groepen onder het bestaansminimum’ en het ‘voorbereiden van wetgeving voor een hervorming van het toeslagen- en belastingstelsel.’ Goede intenties, weinig concreet. Misschien zelfs wel een gemiste kans om het toeslagensysteem af te schaffen, al is dat qua fiscale hervorming vermoedelijk een monsterklus waar minimaal een veeljarig Deltaplan voor nodig is.

Meer kritiek: in de financiële bijlage (maar niet in het hoofddocument) staat dat de verhoging van 1,2 procent van het minimumloon, die is weggestemd door de Senaat, van tafel blijft. Dat bespaart 800 miljoen per jaar, maar levert dus geen ruimere bestaanszekerheid op voor de onderkant van de samenleving. Ook onder de kop ‘zorg’ valt een weglating op: er komt wel een halvering van het eigen risico (van 385 naar 165 euro), maar om meer handen aan het bed te krijgen worden wel verbeteringen beloofd aan carrièrekansen of een inperking van administratieve rompslomp, maar is geen geld uitgetrokken voor betere beloning.

Niet alle migranten het land uit!

Het breed geanticipeerde (of: gevreesde) plan voor migratie komt ‘pas’ in hoofdstuk 2 en ja, dat is inderdaad wel een strenge passage: ‘Er worden concrete stappen gezet naar het strengste toelatingsregime voor asiel en het omvangrijkste pakket voor grip op migratie ooit.’ Een regime, toe maar. Vandaar dat zo veel mensen hun shit verliezen.

Ook wordt gesproken van een asielcrisis. Om die te kunnen bestrijden wil de nieuwe regering, op basis van artikelen 110 en 111 van de Vreemdelingenwet, een wettelijk kader creëren ‘om de acute noodsituatie, voor de asielinstroom in het algemeen en de asielopvang in Ter Apel en de overige asielcentra in het bijzonder, direct aan te pakken’. Die aanpak moet worden vormgegeven in een tijdelijke Asielcrisiswet met crisismaatregelen die worden aangestuurd vanuit centrale regie door één minister en maximaal twee jaar van kracht zijn, te weten deze:

De spreidingswet dwangwet van Eric van der Burg wordt ook ingetrokken (hij moest huilen). Er staan nog veel meer punten in het migratiehoofdstuk, die zich laten samenvatten tot: Nederland wil een opt-out voor asiel bedingen bij de EU en moet ‘structureel tot de categorie lidstaten met de strengste toelatingsregels van Europa behoren’, inclusief concrete voorstellen zoals verscherpte toelating, gelimiteerde toegang bij minder loketten tot recht(sbijstand), de afschaffing van dwangsommen bij te laat besluit en harder optreden tegen overlastgevers. Allemaal maatregelen die noodzaak hebben gekregen door jaren achterstallig onderhoud.

Er is oog voor de langere termijn van de migratieproblematiek: ‘Er zal een modernisering van het VN-Vluchtelingenverdrag bepleit worden’ en ‘Er wordt ingezet op aanpassing van de EU-regelgeving en -verdragen.’ Dus niet: we zeggen alles op & zoek het lekker uit, maar: we gaan kijken of we politieke steun kunnen vinden voor verbeteringen en aanpassingen aan de tijd.

In het migratiehoofdstuk is overigens ook veel aandacht voor arbeidsmigratie en de (soms belabberde) omstandigheden voor buitenlandse werknemers. Werkgevers krijgen hieromtrent meer taken en plichten, ook inzake inburgering van hun personeel.

Verweven in veel afspraken: aanpak van islamisering

‘Een extra en verplichtende inzet op inburgering en integratie. Uitgangspunt is dat je één van ons bent als je meedoet en de Nederlandse waarden onderschrijft.’

Bovenstaand citaat is het (eerlijke, faire) uitgangspunt voor inburgering. Maar overal in het akkoord, niet alleen in het migratiehoofdstuk, zitten hiervoor kaders verwerkt die sterk verwijzen naar hét PVV-onderwerp: een meer kritische houding jegens de islam. Inburgering omvat bijvoorbeeld de eis ‘kennis over de Holocaust en de slachtoffers daarvan’. Ongewenste beïnvloeding wordt aangepakt, ‘zoals bijvoorbeeld via weekendscholen’. Er komt ‘regulering van versterkte gebedsoproepen’. En ‘schadelijke praktijken zoals huwelijksdwang en vrouwelijke genitale verminking worden aangepakt’, een zin die meteen wel de vraag opwerpt: hoe en door wie?

Ook de passage over meer boa’s in het openbaar vervoer (inclusief vrijwillige bodycams voor hoofdconducteurs) riekt een beetje naar deïslamisering van de openbare ruimte. En in het onderwijs: aan Artikel 23 tornt niemand maar ‘binnen de juridische kaders van artikel 23 worden de mogelijke stappen gezet om onwenselijke en excessieve elementen als antidemocratisch en anti-rechtstatelijk onderwijs verder in te perken’. Dat zinnetje gaat echt niet over gymnasiums in Ede.

Of onder de kop Nationale Veiligheid (hoofdstuk 8): ‘Onze democratische rechtsstaat wordt bedreigd door islamitisch terrorisme en direct ondermijnd door de georganiseerde misdaad.’ Dat zinnetje gaat zéker niet over gymnasiums in Ede.

Ook helder: ‘De bestrijding van antisemitisme wordt versterkt’ (hoewel dat momenteel net zo goed van extreemlinks en - beperkter maar toch - extreemrechts afkomstig is) en: ‘Het optreden tegen eergerelateerd geweld wordt versterkt’.

In het veiligheidshoofdstuk wordt tevens meer blauw op straat beloofd en we spotten de hoopvolle passage: ‘Het opsporend en handhavend personeel in de veiligheidsketen, inclusief politie en boa’s, is neutraal, zonder religieuze symbolen gekleed’. Sorteren ze hier voor op landelijke wetgeving tegen het copvod?

Dan de vastberaden geformuleerde passages over terreur(bestrijding) maar even apart uitlichten:

‘De definitie van deelname aan een terroristische organisatie wordt verruimd, de strafmaat voor terroristische activiteiten wordt verhoogd naar twintig jaar. Onderzocht wordt of en hoe het Nederlanderschap kan worden afgenomen van veroordeelde terroristen.
[…]
Er komt onderzoek naar een uitbreiding van de wettelijke categorieën veroordeelden van wie het Nederlanderschap kan worden afgenomen.
[…]
Er wordt gewerkt aan een slim verbod op ongewenste buitenlandse financiering van Nederlandse verenigingen, stichtingen, kerkgenootschappen of informele organisaties.
[…]
De rechtspersonen die gelieerd zijn aan terroristische organisaties, die in andere EU-landen verboden zijn, worden hier ook verboden. Het openlijk steun betuigen aan terroristische organisaties wordt verboden. Aanzetten tot geweld, het verheerlijken van terroristische daden en het openlijk steun betuigen aan terroristische organisaties wordt een apart strafdelict met een forse maximumstraf.’

Dit is waarin je heel erg de PVV (en Dilans VVD) leest, en ja: het smaakt sterk naar weerbaarheid tegen vooral de uitwassen van de islam, maar de plannen zijn in het licht van latente dreigingen en feitelijke gebeurtenissen toch redelijk en logisch te noemen. Het is niet gericht op alle moslims (of buitenlanders), maar wel specifiek gericht op de uitwassen.

Het woningtekort wordt bijvoorbeeld aan vele oorzaken toegeschreven, echt niet alleen aan ‘buitenlanders’ maar ook aan vergrijzing, bouwprijzen, rentes, toename van kleinere huishoudens en zo nog wat dingen. De nadruk ligt bij dat onderwerp bovendien niet op de oorzaak, maar in oplossingen: een coördinerend minister, een Woontop met alle stakeholders en een doelstelling van 100.000 nieuwe woningen per jaar, met voorrang voor woningen boven windmolens (die liever op zee moeten komen, maar dan wel weer met aandacht voor de visserij - ja, dat poldertje van ons is een fikse puzzel).

De boerenhand van Lientje

Over visserij gesproken. In de taal van het hoofdstuk 4, Landbouw, Natuur en Visserij herken je BBB, met zinnen als ‘We zijn trots op onze Nederlandse vissers, die al eeuwenlang hun bijdrage leveren aan de voedselzekerheid’ of kopjes getiteld ‘Maatregelen voor een goede boterham’. Resumerend komt de agrarische passage neer op: Den Haag moet beter luisteren naar en werken met de professionele landbewerkers (boeren, vissers, tuinbouwers), die een handreiking krijgen met ontspanning van het nitraat- en stikstofbeleid, maar zonder dat de regering helemaal van de (juridisch verankerde) normen af wil stappen. Gedwongen onteigening van boeren en dito veestapelkrimp zijn van de baan, maar daarop aanhakend staan wel kaders voor ‘een toekomstbestendige, nog meer dierwaardige veehouderij’ (op het woordje ‘nog’ zitten de vingerafdrukken van Lientje). Ook dit hoofdstuk heeft daarmee een gebalanceerde smaak in de belangenafweging. Jammer voor Extinction Rebellion, maar die zijn niet alleen op de wereld en zullen dus ook wel eens met anderen rekening moeten houden.

Nuance zit ook onder klimaat en energie. Van ‘klimaatontkenning’ is echt geen sprake: ‘Nederland moet zich verder aanpassen aan de klimaatverandering’, staat zwart op wit. Het Klimaatfonds blijft daarom bestaan, maar EV-subsidies en hogere CO2-heffing verdwijnen. En mede met het oog dubieuze en wispelturige (buitenlandse) leveranciers, alsook het overbelaste stroomnet in Nederland, zet de nieuwe regering vol in op kernenergie: van twee naar vier kerncentrales. Schoon, zuinig, veilig, toekomstbestendig en het slaat als bonus ook nog wat morele wapens uit de handen van de (socialistische) klimaatkerk.

Natuurlijk zijn er verliezers, maar dat geeft niet

Wie er wellicht minder goed vanaf komen zijn de FTE in het ambtelijke waterhoofd van de rijksoverheid, dat tot 22 procent krimp afgetapt moet worden om de als wildgroei te bestempelen uitbreiding van het ambtenarenapparaat - 25.000 FTE tussen 2018 en 2022 - tot kerntaak-proporties terug te brengen. Externe inhuur wordt afgeschaald en het overschot aan communicatiemedewerkers gaat er uit, terug naar het niveau van 2018.

Over communicatiemedewerkers gesproken: ook de vetgemeste NPO zal wat vaker economy class moeten vliegen, want er gaat structureel 100 miljoen minder naar de mediaparkmaffia. Dat is amper tien procent van het totaalbudget. Om hun eigen leugen dat ze ‘maar’ 3,32 euro per maand kosten kloppend te maken, zou er meer dan 300 miljoen af moeten. Naast de bezuiniging op de Publieke Omroep wil de nieuwe regering voorkomen dat de pluriformiteit van de pers verder geschaad wordt door verschraling en (buitenlandse) overnames, door de Autoriteit Consument en Markt ‘meer instrumenten in handen’ te geven voor controle en handhaving.

Maar hou moed, mensen!

Kleinigheidjes om de boosprogressieven gerust te stellen zijn talrijk: niemand tornt aan abortusrechten of euthanasie. Alles is bespreekbaar, maar ‘de wettelijke kaders blijven ongewijzigd’. Hoewel linkse lezers misschien weer wel kunnen vallen over zinnen als ‘onderwijsmethodes moeten bewezen effectief en verder politiek neutraal zijn’ of ‘doelen over relationele en seksuele voorlichting zijn neutraal en beter toegesneden op de leeftijd van leerlingen, in het bijzonder in het basisonderwijs’. Iets minder LINKSE INDOCTRINATIE in het onderwijs, en rustig aan met de Lentekriebels.

Wel weer een prima (progressief-liberale) passage is deze:

‘Persoonlijke vrijheden worden versterkt. Er worden maatregelen genomen tegen geweld gericht tegen LHBTIQ+-ers. Om (kwetsbare) jongeren te beschermen die worden gedwongen om hun seksuele gerichtheid te onderdrukken, wordt een effectieve aanpak geïntroduceerd. Er wordt daadkrachtig opgetreden tegen degenen die zich schuldig maken aan discriminatie, racisme, antisemitisme en moslimhaat, zowel op straat als online.’

In het hoofdstuk over veiligheid wordt daarnaast ook gesproken over het versterken van politieteams als ‘Roze in Blauw’ en het Joodse Netwerk.

Verder blijft Nederland pal achter Oekraïne staan, met de NAVO-betalingen gericht op de 2%-norm, en wordt de EU ‘kritisch’ bekeken maar komt het woord ‘Nexit’ (uiteraard) nergens in het document voor. Wél staat er: ‘Het is cruciaal dat we onze nationale soevereiniteit behouden. Nederland staat zeer kritisch tegenover verdere uitbreiding van de Europese Unie.’

En dit lijkt heel wat: ‘Met inachtneming van de oplossingen voor het Israëlisch-Palestijnse conflict en de diplomatieke belangen, wordt onderzocht wanneer verplaatsing van de ambassade naar Jeruzalem op een daartoe geschikt moment kan plaatsvinden’, maar het antwoord op ‘geschikt moment’ is vermoedelijk: nooit. Althans, niet tijdens de komende regeerperiode. Dus geen reden voor de studentjes van UvA, VU, RUG en UU om daarover te gaan stampvoeten.

Maar wie wordt premier?

Stukken toch liever zelf lezen doet u hierrr. Wachten is nu op de poppetjes die het extraparlementaire kabinet gaan vullen, en antwoord op de vraag: wordt Ronald ‘Ome Roon’ Plasterk de premier van deze coalitie? Het zou wel de politieke witz van de eeuw zijn als Geert Wilders een kandidaat bereid gevonden heeft die al een halve eeuw een partijkaart van de sociaaldemocratie draagt. Een concluderend bewijs dat oud-links zijn eigen raison d’être op dit moment compleet is verloren aan de oppositie. En mensen als Julia Wouters - PvdA’er, voormalig adviseur van Lodewijk Asscher - weten dat diep van binnen zelf ook wel, anders had ze zich niet zo bespottelijk gedragen op televisie woensdagavond. Let vooral op Uri Rosenthal:

Anyway, er liggen hoofdlijnen van vier partijen die tijdens de presentatie een ‘vier voor allen, allen voor onszelf’-houding uitstraalden en om beurten hun eigen favoriete onderdelen van het hoofdlijnenakkoord benadrukten. Pieter Omtzigt vatte een en ander het beste samen met deze woorden:

‘Wij hebben een akkoord op hoofdlijnen, niet in detail. U zult meer verscheidenheid zien in de vier partijen dan u gewend bent. We willen herkenbaar blijven voor de kiezer, die om verschillende redenen op ieder van ons gestemd heeft.’

Er zijn mensen die denken dat dit vernieuwingskabinet de vier jaar vol vertrouwen gaat volmaken, maar enige reserves lijken op hun plek. Die stralen ze namelijk in de eerste plaats zelf ook uit. Lef tonen ze op zich alle vier (zeker als je de primaire reacties uit pers, cultuur en oppositie leest waartegen ze zich moeten wapenen de komende jaren), maar de trots komt toch vooral van BBB en PVV. Bij VVD en NSC lijkt de hoop - van zegen - te regeren. We zullen zien, al heeft Wilders vermoedelijk wel gelijk dat miljoenen Nederlanders inderdaad blij zullen zijn met deze hoofdlijnen.

Update: Terechte opmerking in de comments dat er geen woord over pensioenen in staat. Dat is dus een tijdbom van 1800 miljard euro onder dit regeerakkoord. En in algemene zin moet je inderdaad altijd alert zijn op wat er níet in staat, maar dit is vooral een eerste lezing van wat er wél in staat.

Update 17 mei: Ome Roon wil echt heel graag / iets te graag / Nederlandse politiek is vervallen tot een totale klucht met op links louter woest kolkend vitriool en in de beoogde coalitie dit kinderlijke krantenspel: