De kiezer wil nog steeds strenger migratiebeleid
Wordt de breker ditmaal beloond?
Dilan Yesilgoz heeft, om gedoe op het eigen partijcongres voor te zijn, de vlucht naar voren genomen door een nieuwe samenwerking met de PVV uit te sluiten. Terstond bleek uit de eerste serieuze peiling na de kabinetsval hoe strategisch onverstandig of tactisch riskant die positie kan uitpakken voor de liberale middenpartij: EenVandaag zette de PVV dinsdag 10 juni op 33 (+5 ten opzichte van 27 mei) en de VVD op 26 (-4). Ook PvdA/GL ging omlaag, van 28 naar 25. Het zijn maar peilingen en Parijs is nog ver, maar het is ook een voorteken voor een afwijkend politiek scenario: wordt de breker ditmaal beloond?
Hoewel het niet mijn bedoeling is de PVV per se te vieren als een productief, constructief en stabiel alternatief om De Problemen Van Dit Land Op Te Lossen (luister eventueel Nijman & Charante #21 voor nuance), stoort het me zeer hoe gemakzuchtig de partij van Geert Wilders wederom in de hoek van de weglopers wordt geschilderd.
Je kunt namelijk ook in redelijkheid beargumenteren dat met name NSC en VVD zelf geen verantwoordelijkheid namen voor het regeerakkoord dat ze samen met Wilders overeen kwamen. Het heeft er meer dan een jaar uitgezien alsof de deelnemers aan Schoof I Rutte 5 vooral heel erg hun best deden een beetje afstand tot de PVV te bewaren, in de hoop dat het bij volgende verkiezingen niet te veel op hen af zou stralen. Het regeerprogramma werd onderwijl actief niet uitgevoerd op met name het voor Wilders belangrijkste dossier: asiel en migratie - en dat lag echt niet alleen aan ogenschijnlijke onkunde van Marjolein Faber.
Dat gelegenheidspremier Schoof ook nog eens de makkelijkste handtekening ooit weigerde te zetten onder een alleszins redelijke oproep van Italië en Denemarken aan het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, om het makkelijker te maken vluchtelingen en asielzoekers het land uit te zetten wanneer die zich niet aan de wet houden, was de druppel. VVD en NSC wilden geen verantwoordelijkheid nemen voor échte asielaanpak, dus Wilders besloot zijn verantwoordelijkheid andere invulling te geven: door het vraagstuk terug bij de kiezer te leggen.
Die kiezer heeft het recht eerlijke inzage te krijgen in de manier waarop de PVV continu de voet dwars werd gezet. Daarom volgt hieronder een doorwrochte analyse van hoe de PVV is tegengewerkt gedurende het jaartje Rutte 5 waarin de partij deelnam.
Het woord ‘doorwrocht’ durf ik te gebruiken omdat ik niet mijn eigen werk aanprijs, maar dat van Hildebrand Bijleveld (hoofd onderzoek en data bij de Evangelische Omroep en tevens zwager van Ank). In een draadje op X zette hij onlangs uitgebreid en onpartijdig uiteen hoe ‘Wilders en zijn belangrijkste minister, Faber, doorlopend [zijn] tegengewerkt’.
Die draad werk ik hieronder uit met extra details, om zo een herleidbaar en verwijsbaar overzicht te hebben van iets dat als ondermijnend voor democratie en bestuur kan worden beschouwd: moedwillige tegenwerking door ambtenaren en instituties van een gekozen volksvertegenwoordiging. Merk daarbij ook op hoe NSC op het politieke vlak de kastanjes uit het vuur haalde om de PVV-plannen te dwarsbomen, terwijl de VVD subtiel op de achtergrond blijft.
Er zitten weinig zichtbare vingerafdrukken van Dilan op de sabotage van het asielbeleid maar de VVD heeft ook geen enkele moeite gedaan om asiel en migratie strenger te maken. Yesilgoz belijdt strenger asielbeleid met de mond, maar niet met politieke daadkracht - zoals de VVD al decennia doet.
Nogmaals: alle krediet voor de samenvatting is voor de heer Bijleveld (die mij verder overigens onbekend is). Zinnen in italics zijn afkomstig uit zijn twitterdraadje, de rest is aanvulling door mij.
Het verzet van ambtenaren en bestuurders
Wilders en zijn belangrijkste minister, Faber, zijn doorlopend tegengewerkt. Te beginnen bij het Ministerie van Asiel en Migratie. Anoniem liepen ambtenaren daar compleet leeg over Faber. "Faber leeft in haar eigen werkelijkheid,” kopte de NRC.
Een paar dagen later begon het bij de linkse commentatoren rond te zingen dat Faber knettergek en autistisch was.
Zoals in de podcast van Maarten van Rossem van 20 december 2024, hieronder het bewuste fragment.
Rond die tijd was er ook het verhaal over de borden voor de AZC’s die mensen zouden aanmoedigen om terug te keren naar het land van herkomst. Faber zou zulke borden gezien hebben in Denemarken. De ambtenaren fluisterden vervolgens anoniem de media in dat deze borden niet in Denemarken zouden bestaan.
Hieronder een anoniem citaat van ambtenaren bij RTL Nieuws. Onduidelijk is nog altijd of die borden nou wel of niet echt bestonden in Denemarken.
Het summum van tegenwerking was dat ambtenaren van het Ministerie van Asiel en Migratie linea recta tegen Faber ingingen tijdens de “lintjes-gate.” De ambtenaren plaatsten een advertentie waarin ze de ontvangers van de lintjes bedankten voor hun inzet, terwijl Faber geweigerd had voor de lintjes te tekenen.
Hoewel het weigeren te tekenen voor lintjes voor vrijwilligers heus een discussie op zichzelf waard is, komt het nooit voor dat ambtenaren een advertentie in een krant inkopen om tegen hun eigen minister in te gaan. Dat zegt niet per se iets over de politieke kleur van die ambtenaren, maar wel dat er intern weinig liefde voor de minister bestond. En dus vermoedelijk ook niet voor haar beleid.
Een ander interessant verhaal was de herinvoering van grensbewaking. De marechausseemedewerkers gaven openlijk toe in de media dat ze zo min mogelijk mensen probeerden tegen te houden. Sterker nog, ze gaven eigenlijk aan dat ze niet zo goed meer wisten hoe ze hun taak, het bewaken van de grenzen, moesten uitvoeren. Toen de plannen van de minister werden gelanceerd, ontstond er weinig enthousiasme om die taak weer te gaan herontdekken.
Hieronder enkele citaten die niet alleen onwil en onkunde maar ook actieve tegenwerking door de marechaussee suggereren.
Vervolgens kwam de Rekenkamer ook nog even langszij met een spontaan uitgevoerd onderzoek waaruit zou blijken dat de grensbewaking zoals de PVV dit wenste, niet effectief was.
Een spontaan onderzoek, dus niet door de minister besteld, met daarin de bewering dat het kabinet zelf ook wist dat grensbewaking niet effectief zou zijn om het aantal asielzoekers te doen dalen.
Opvallend ook dat de controle van de Nederlandse landsgrenzen in ambtelijke taal al wordt betiteld als een “binnengrenscontrole” (als in: binnen de EU). Terwijl je redelijkerwijs ook van nationale buitengrens-controles kunt spreken. Maar die tijd is kennelijk voorbij.
Naast de Rekenkamer zongen ook de Kinderombudsman, de Ombudsman, Vluchtelingenwerk Nederland en de Adviesraad voor Migratie (alle vier gefinancierd door de overheid) telkens in koor dat de plannen van Faber “rampzalig” zouden zijn. Nu horen zij ook kritisch te zijn, dus op zich was dat niet vreemd.
Interessanter was dat opeens Oxfam-lobbyiste en PvdA/GroenLinks-kandidaat-Kamerlid Evelien van Roemburg voorzitter van de Adviesraad voor Migratie werd. De PVV wilde uiteraard dat dit werd teruggedraaid, maar de PVV bleek niet bij machte om dit te realiseren.
Dan was er nog de Raad van State. Uit de RvS lekte het advies om niet een asielnoodwet te maken zoals de PVV dat wilde. De motivatie en onderbouwing voor dit advies lekten echter niet uit. Door het vroege lekken van selectieve informatie rommelde het extra lang in aanloop naar het debat over deze wet.
Het kan dus best zijn dat de asielnoodwet zoals die in opdracht van Faber werd opgesteld om de asielstroom naar Nederland te stelpen inhoudelijk niet (voldoende) deugdelijk was, maar de Raad van State leverde daarvoor in het voortijdige lek van hun advies geen onderbouwing - alleen hun eindoordeel, en anoniem bovendien.
“Een advies van de Raad van State neem je altijd serieus”, zei premier Dick Schoof desondanks tijdens de vrijdagpersconferentie na het lek, begin februari, ook al wist ook hij niet wat hun onderbouwing was.
Lekken uit de Raad van State is vrij zeldzaam. De hele situatie deed wat denken aan het lekken rondom de inburgeringsplannen van Rita Verdonk. Die plannen zouden destijds discriminerend zijn geweest en vonden waarschijnlijk daarom hun weg ook richting de media. (Zie ANP-artikel van 12 augustus 2005)
Het verzet binnen de coalitie
Tot zover de tegenwerking vanuit de overheid tegen Faber en de PVV. Hiernaast was er nog verzet van binnen de coalitie. Vanaf het begin was duidelijk dat de PVV maar één grote wens had: minder asielmigratie. Vanaf het begin was ook duidelijk dat de NSC deze wens afremde.
De NSC verzette zich in eerste instantie fel tegen de asielnoodwet. Het verzet bereikte een opvallend hoogtepunt toen Nicolien van Vroonhoven tijdens een Kamerdebat vroeg om de ambtelijke adviezen over de wet vrij te geven. Deze adviezen kwamen bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken vandaan met aan het hoofd een NSC-minister.
Wanneer een Kamerlid van NSC aan een minister van NSC vraagt om ambtelijke adviezen vrij te geven, wist deze minister op voorhand al dat die vraag zou komen. De wens om die adviezen vrij te geven is dus afgestemd binnen één partij (NSC) en vermoedelijk niet binnen de coalitie, althans misschien wel met de VVD maar zeker weten niet met de PVV.
De steun voor dit openbaringsverzoek was opmerkelijk, omdat zulke adviezen normaal gesproken niet openbaar worden gemaakt zolang een wetsvoorstel zich nog in de voorbereidende fase bevindt. In die fase zijn wetten nog onderwerp van intern overleg en beleidsvorming. Tegen de regels voor goed bestuur in, wilde de NSC de adviezen toch op tafel.
Een ander moment van NSC-verzet vond plaats toen er een brief van alle migratiekritische landen rondging. Daarin stond dat het Europees Hof voor de Rechten van de Mens anders om moest gaan met criminele buitenlanders. Die zouden vaak niet uitgezet kunnen worden.
De NSC-minister van Binnenlandse Zaken wilde niet dat Schoof ook tekende voor de brief, en vervolgens gebeurde dat ook niet. Schoof wilde niet “op de stoel van de rechter gaan zitten.” Wilders was woest.
Even later volgde het 10-puntenplan van Wilders. De omringende landen namen strengere migratiemaatregelen dan Nederland, wat ertoe kon leiden dat hier de instroom toenam. Wilders wilde het regeerakkoord daarom openbreken. De VVD en BBB reageerden terughoudend; de NSC wees het meteen publiekelijk af en werd de ultieme naysayer van het kabinet.
Migratiekritische meerderheid blijft berooid achter
Let ook hier weer op de rol van de VVD, of liever gezegd: hun spel. De partij van Dilan Yesilgoz Mark Rutte professionele cynici heeft vanaf dag één in het achterhoofd gehouden dat nieuwe verkiezingen nooit ver weg zouden zijn, en getracht voor zichzelf de schade te beperken door niet actief met strenger asielbeleid in te stemmen maar het ook niet opzichtig tegen te werken. De vrome mensen van NSC waren Dilan voor dat gedeelte gewillig en zelfs een tikkeltje te enthousiast van dienst - zij peilen mede daarom nog maar op één zetel nu.
Nu kun je dit alles lezen en denken: het is de schuld van Wilders en Faber zelf dat ze zo zijn tegengewerkt. Faber was incapabel en Wilders was alleen maar aan het rellen. Ik zal het niet ontkennen. Tegelijk kan ik er ook niet omheen dat wat hier gebeurd is vanuit de ambtenarij, de instituties en de coalitie, bij vlagen echt historisch uniek en bizar is.
Daarnaast is het zo dat een meerderheid van de Nederlanders vrijwel alles wat de PVV wilde qua migratie steunde. Een grote meerderheid wilde minder asielmigratie, een meerderheid vond grensbewaking een acceptabel middel hiertoe en ik zag zelfs een peiling die aangaf dat een meerderheid afschrikborden wilde bij AZC’s.
Deze migratiekritische meerderheid blijft nu berooid achter.
Met die conclusie eindigt de draad van Bijleveld en dat is inderdaad hoe het koekje kruimelt. Er was inderdaad een peiling, van 4 oktober 2024, waarin 58 procent van het Hart van Nederland-panel de terugkeerborden een goed idee vond.
Maar niet alleen de SBS-kijker is migratiekritisch: Ipsos peilde in de zomer van 2023 dat 62 procent van de Nederlanders een strenger asielbeleid verlangt, en 66 procent wil dat de EU meer doet om de oversteek van migranten in bootjes te voorkomen. “De Maatschappelijke Barometer van juni laat zien dat bijna twee derde van de Nederlanders (62%) voorstander is van een strenger asielbeleid om asielzoekers te ontmoedigen naar Nederland te komen”, aldus Ipsos op 3 juli 2023.
Een jaar na de laatste verkiezingen, in oktober 2024, peilde het RTL Nieuwspanel dat 89 procent van alle (!) kiezers en maar liefst 98 procent van de coalitiekiezers meer criminele asielzoekers uitgezet wil zien worden. Daar had die brief die Schoof niet wilde tekenen bij kunnen helpen. Over de hele linie van asielvragen was een sterk afgetekende meerderheid voor strenger beleid. Opvallend: over de uitvoerbaarheid van de maatregelen was iedereen sceptisch: “Het vertrouwen dat het écht gaat lukken de immigratie fors terug te dringen, was er in september al niet bij een meerderheid en is sindsdien nauwelijks veranderd: 43 procent.”
De wil is er dus wel, naar een weg wordt gezocht. En één van die wegen leidt hoe dan ook nog steeds naar de PVV, omdat de partij van Geert Wilders (naast JA21 van van Joost Eerdmans) de enige is die expliciet, letterlijk en consequent en al jarenlang duidelijk maakt deze weg te willen bewandelen.
Maar we krijgen sowieso voorlopig geen strenger asielbeleid, we krijgen eerst nieuwe verkiezingen. Waarna Wilders grote kans loopt te worden buitengesloten uit de coalitievorming en anders de vierde macht zich wel opnieuw zal laten gelden. Arnon Grunberg zag dat het goed was, in een uitzending van Buitenhof op 15 september 2024, omdat de ambtenaren van Justitie en Veiligheid hem hadden toegezegd ‘zand in de machine’ te strooien.
Tot besluit nog eenmaal in de herhaling: de hoofdmoot van dit artikel is gebaseerd op dit twitterdraadje van EO-redacteur Hildebrand Bijleveld, aangevuld door mij met wat context, afbeeldingen en extra bronnen.
Prima onderzoeksjournalistiek. Het geldt trouwens al vele jaren (zie Wynia's Week): de rechtse
Nederlander - een niet te verwaarlozen meerderheid, soms groter, soms kleiner - wordt door opeenvolgende kabinetten n i e t bediend. Hoofdschuldige: de VVD, die in campagnes steeds
rechts beleid predikt maar in opeenvolgende coalities links beleid levert. Dat zal nu niet anders zijn.
Dat de ,,brekende'' PVV daar op dit moment niet voor ,,betaalt'' (zoals de politieke wijsheid wil)
is een teken aan de wand, dat de rechtse kiezer dat door begint te krijgen. Al zal hij, voorspel ik, straks weer in de kou staan.
Ik heb het al vaak gezegd: "Dit land zit vast!"
Alle veranderingen die moeten leiden tot een constructief beter beleid (op veel meer vlakken dan alleen asiel en migratie) worden ondermijnd door anonieme ambtenaren en partijen die meer belang hechten aan het behouden van zetels dan aan het bedienen van de kiezer.
VVD is daar idd de meest cynische in, maar vlak ook de club van Frenske of D66 niet uit!
Dat Wilders (wellicht) te veel schreeuwt is correct. Waarom hij dat doet is niet helemaal duidelijk. Uit artikelen als deze zou je af kunnen leiden dat het pure frustratie is omdat hij geen mm verder komt in de beloften die hij aan zijn kiezers heeft gedaan.
Dat de PVV onvoldoende ervaren bewindslieden heeft is ook een feit. Tegelijkertijd is dat ook te herleiden: De baantjescarrousel draait uitsluitend voor systeem partijen. Het opdoen van ervaring als bewindspersoon wordt ze compleet onmogelijk gemaakt.
Wat dan overblijft is dat je mensen uit het bedrijfsleven probeert te halen, wat moeilijk is want die mensen worden over het algemeen in dat bedrijfslteven (veel) beter betaald.
Daarnaast is de manier van werken in het bedrijfsleven vaak anders dan in de ambtenarij. Waar je in het bedrijfsleven regelmatig gas moet geven om resultaat te boeken moet je bij ambtenaren continue oppassen dat je niet op tere zieltjes trapt, die dan net zo makkelijk en vooral onbestraft tegenwerken.
Naar mijn bescheiden mening moeten er radicale maatregelen genomen worden in het systeem. Een kiesdrempel voor politieke partijen en een grote schoonmaak in de ministeries op het moment dat de regering wisselt (zoals in de VS). Alleen dan kan je bewaken wat er gebeurt en dát er ook wat gebeurt.
Blijft uiteraard dat je mensen, bewindslieden op moet leiden om zo'n baan aan te kunnen. Dat hebben de systeempartijen constructief prima gesaboteerd!