Salwan Momika en de Vijand van Meningsuiting

Europa glijdt af naar gevaarlijk gebied

Net als democratie of rechtsstaat is de vrijheid van meningsuiting geen vanzelfsprekendheid. Het is een onvoorstelbaar belangrijke verworvenheid die niet uit zichzelf bestaat maar continu onderhoud vergt, domweg door hem toe te passen. Tegelijkertijd loopt de vrijheid van meningsuiting altijd (en veel meer dan democratie of rechtsstaat) het risico om beschuldigd te worden van misbruik, polarisatie en sociale ondermijning. Bijna altijd komt die dreiging van bovenaf, van de macht. Die dreiging groeit - hard.

‘Liberaal links bestaat bijna niet meer’, verzuchtte een linkse ngo-medewerker in een achtergrondgesprek over een ander artikel. ‘Er is alleen nog progressief links, en dat is een doorgeslagen versie van zichzelf geworden. Een ideologie die meer ongelijke behandeling toepast dan het zelf wil toegeven, en critici probeert de mond te snoeren’.

Natuurlijk zijn er nog wel liberaal-linkse mensen. Vraag maar aan leden en aanhangers van Vrij Links, het liberaal-seculiere eilandje van vrijbuiters rond onder meer Femke Lakerveld, Eddy Terstall, Bart Drenth en Marieke Hoogwout. Maar ook zij worden door progressief-links bejegend als een soort extreem-rechts, en dat zegt meer over de progressieve garde dan over de vrijzinnig linkse ideologie van Vrij Links.

Vrijzinnigheid en een gezonde liberale achterdocht tegen te veel inmenging door niet alleen de kerk maar ook de staat, dat is niet het wezenskenmerk van progressief links. Die ideologie heeft al een hele tijd niet eens meer iets met ‘progressie’ te maken, en steeds meer met ondermijning van individuele vrijheden.

Gekaapte begrippen en geveinsde vijanden

De meest modieuze mainstreamwoordjes zijn momenteel ‘democratie’ en ‘rechtsstaat’. Niet omdat ze zo onder druk staan als u soms geacht wordt te geloven, maar omdat ze zijn gekaapt. Door de Haagse oppositie en de Kommissars van de EU, en door progressief links in het algemeen. Te pas en net zo vaak te onpas worden deze woorden in stelling gebracht tegen personen, politici en retorici die zogenaamd ondermijnend zouden opereren tegen democratie en rechtsstaat.

Het lijstje ‘staatsvijanden’ laat zich raden. In Europa prijken Viktor Orbán, Giorgia Meloni en Marine Le Pen hoog bovenaan, vaak in dezelfde adem genoemd met Geert Wilders. Opkomende bedreigingen zijn uiteraard Alice Weidel, partijleider van AfD, en Nigel Farage, die in Groot-Britannië met zijn Reform-beweging premiers-potentie lijkt te ontwikkelen in de peilingen.

Daarmee is niet gezegd dat deze mensen heiligen zijn, of reddende engelen van volkeren in nood zullen zijn, maar het zijn óók niet de potentaten, potentiële dictators of fascisten die zo gemakzuchtig van hen gemaakt wordt.

Het zijn, om te beginnen, allemaal democratisch verkozen of te kiezen kandidaten, in democratieën die in principe solide checks and balances hebben. Zo deze politici in bredere zin iets representeren, is het een reactief sentiment tegen de langdurige bezetting van politieke, bestuurlijke en maatschappelijke instituties door progressief links, en de dogma’s die daaruit zijn voortgekomen.

Maar ze worden gehaat, gevreesd en waar mogelijk buiten gehouden door de zittende macht. Weidel kan met haar AfD zelfs zo groot worden bij de Duitse verkiezingen dit weekend dat het Duitse woord voor cordon sanitaire - ‘Brandmauer’ - overal weerklinkt. Zogenaamd strijdbaar, maar op een ondertoon van vrees voor de grillen van de kiezer (en daarnaast heeft het woord Mauer vooral een sterke historische connotatie met de dictatoriaal-linkse onvrijheid van de DDR, niet met het zuiver en open houden van democratisch processen).

In de VS zijn de boeven nog scherper afgetekend: Donald Trump en Elon Musk, inmiddels ook JD Vance (die nog even het voordeel van de twijfel leek te krijgen, totdat hij wat kritische taal uitsloeg tijdens een bezoekje aan Europa) en inmiddels zelfs Mark Zuckerberg en Jeff Bezos. Die twee deden eerst jarenlang precies wat de progressieven wilden (respectievelijk: sociale media censureren en The Washington Post kopen om de krant financiële zekerheid te bieden), maar sinds ze bij de inauguratie van Trump aanwezig waren en zich uitspraken vóór meer (digitale) vrijheid, zijn het natuurlijk nog louter vieze techmiljardairs die uit financieel gewin voor het MAGA-populisme zijn gezwicht.

Dat laatste is - het opportunisme van machtige miljardairs indachtig - geen hele rabiate gedachte, maar het valt desalniettemin wel op dat proglinks het voetstuk niet alleen onder je vandaan sloophamert als men van mening is dat je verleden bevlekt is: ook als je toekomst niet meer volledig in lijn ligt met hun ideologie, willen ze je statuur slopen. Want dan ben je - dus - ineens een gevaar voor democratie en rechtsstaat, en voor je het weet ben je tot nieuwe Hitler gekroond. Een domme vergelijking, doodgeslagen als een glas bier in de handen van Ad Melkert.

Plaatje via Johan van de Beek

Waar proglinks zich opvallend minder om lijkt te bekommeren, is het vrije woord. Erger nog: dat is domweg en aantoonbaar niet veilig bij de progressieven. Niet vanwege de kluwens krijsende paarsharige piercing-prikborden die beweren dat de bron van hun mentale problemen in hun broekje zit en iedere frons daarover als transfoob betitelen. Ook niet door de verbeten Vankleurlingen die het verleden willen herschrijven om westerse expeditie en vooruitgang tot onderdrukking en zonde te reduceren. De dreinende geluiden van die groepen zakken gelukkig langzaam maar zienderogen weg in het moeras van hun eigen ongefundeerde gemiemel.

Hoe een vriend vijanden maakte met de waarheid

Het vrije woord is vooral niet veilig omdat de gevestigde orde - degenen die de werkelijke lakens uitdelen - van mening is dat de vrijheid van meningsuiting een door conservatief-, populistisch-, extreem- of gewoon rechts-rechts is gekaapt, dat zich (in de woorden van Suck My Dick Zijp) ‘kan presenteren als dappere strijders voor de vrijheid van meningsuiting’.

Waarom rechts zich de VvMU zo dapper kon toe-eigenen, daar wordt niet op gereflecteerd. Er wordt enkel in toenemende mate gesuggereerd dat de VvMU iets (extreem-)rechts is.

Het “probleem” met de vrijheid van meningsuiting is namelijk dat het nogal eens gebruikt wil worden om zittende of onderdrukkende macht te tarten. In kunstvorm (zoals door - och noem eens een blaadje - Charlie Hebdo), in retoriek (zoals door, nog zomaar een naam, Theo van Gogh), of door tegenculturele (politieke) krachten, zoals verleden week door de Amerikaanse vice-president JD Vance.

Tuurlijk, Vance is de Number Two in Office van het machtigste land ter wereld en daarmee dus een hele machtige meneer, maar hij is óók een exponent van een tegengeluid, een tegencultuur en een uitdager van diep ingesleten mores van oude macht. Linksere lieden zullen het woord ‘afrekening’ wellicht meer waarderen voor de manier waarop Vance (en ook Trump) zich uit, en ook dat is heus ten dele waar: ook in tegengeluid zit wrok en rancune verholen.

De reacties op de woorden van Vance spreken desalniettemin boekdelen over welke macht hier precies wordt uitgedaagd. Niet alleen proglinks maar ook de centrumblob van in hun eigen navel samengeklitte middenbewegingen en zelfs de militaire uniformen in de Duitse zaal toonden zich ontzet. De huilende puddinglakei op het podium van de veiligheidsconferentie was exemplarisch, ook de muisgrijze massa in München trok zo mogelijk nog grauwer weg toen een bondgenoot uit een bevriende natie wees op gevaren van binnenuit die Europa bedreigen.

Behalve dat het zeer veelzeggend en bovendien uiterst zorgelijk is dat bondgenoten elkaar kennelijk niet meer streng maar rechtvaardig en onderbouwd kunnen toespreken zonder dat iedereen z’n shit verliest of zelfs in tranen uitbarst, verbond Vance twee hele prangende zaken met elkaar die direct raken aan de vrijheid van meningsuiting: massamigratie (en de islam), en de toenemende neiging van Europese democratische overheden om mondige mensen (met name migratie- en islamcritici) opvallend hard aan te pakken.

Neem Engeland, waar burgers die in ontzetting reageerden op de meervoudige moord op jonge meisjes in Southport door de Rwandese lafbek Axel Rudakubana (over wie we inmiddels weten dat alle waarschuwingen over zijn karakter en gedrag werden onderschat of genegeerd), hun online uitgesproken afschuw moeten bekopen met soms maandenlange celstraffen. Let wel, niet voor deelname aan het straatgeweld, maar voor onvriendelijke Facebook-posts!

Neem Duitsland, waar het Amerikaanse 60 Minutes beelden maakte van ontzettend vrome apparatsjiks die met gulzige censuurdrift de zwaardmacht aanwenden om burgers van hun bed te lichten wegens ‘belediging’. We kijken even naar de beelden:

Beledigen is strafbaar in Duitsland. Als je dat hoort, kun je toch niet anders dan denken aan Solingen, Mannheim, Aschaffenburg en afgelopen week weer München, waar de ene migrant na de andere radicale moslim mes of voertuig inzet om onschuldige burgers te vermoorden? En toch lijken de lakeien hierboven erop gebrand om vooral mensen op te sporen en aan te pakken die zich over de uitwassen van Merkels bloederig mislukte migratiebeleid uitspreken op hun sociale media.

Ook daar zijn beelden van: huisinvallen waarbij computers en telefoons in beslag genomen worden waarop - vermoedelijk argeloze - burgers in een vrij land hun ongemak en onvrede kenbaar gemaakt hebben. 06u00 in de ochtend, AUFMACHEN!

Vance sprak zijn strenge woorden tegen een decor van de stad waar zojuist een Afghaan met een verblijfsstatus en een goede baan toch meer door Allah bevangen bleek dan door de democratie en rechtsstaat van zijn gastland, en meer dan dertig mensen overreed in zijn auto. Een kind van 2 en haar moeder van 37 overleefden dat niet - Algerijnen, nota bene.

In welk universum is de burger die zich daar boos over maakt of de bevriende Amerikaan die daar zijn vrees en afschuw over uitspreekt de bad guy?

Vance refereerde ook letterlijk aan het recente drama in Zweden, waar de 38-jarige Irakese koranverbrander Salwan Momika op 30 januari in zijn eigen huis werd vermoord. Zijn hele familie is uitgeroeid door ISIS en vanuit Europa trok hij van leer tegen de islam.

Zweden zat met hem in de maag en gooide hem het land uit op basis van vermeende vervalste informatie op zijn asielaanvraag. Maar Noorwegen wilde hem ook niet hebben, stuurde hem terug naar Zweden, waar hij een vonnis afwachtte in een rechtszaak wegens het ‘aanwakkeren van haat.’

Hij heeft zijn eigen veroordeling niet meer gehoord, want werd hij vermoord op de dag van de uitspraak. Vance verwees daarnaar toen hij de veroordeling van Salwan Najem benoemde, die had deelgenomen aan de koranverbrandingen in 2023 waar zijn vriend Salwan voor vermoord is. Hij werd op 3 februari, slechts enkele dagen na de moord op op Momika, veroordeeld tot een voorwaardelijke straf voor haatzaaien. Het fragment:

En het vertaalde transcript:

‘Ik kijk naar Zweden, waar de regering twee weken geleden een christelijke activist veroordeelde voor deelname aan Koranverbrandingen, wat resulteerde in de moord op zijn vriend. En zoals de rechter in zijn zaak op huiveringwekkende wijze opmerkte, verlenen de Zweedse wetten die de vrijheid van meningsuiting zogenaamd beschermen, in feite geen – en ik citeer – vrijbrief om iets te doen of te zeggen zonder het risico te lopen de groep die deze overtuiging aanhangt, te beledigen.’

Het naargeestige aan de respons op de woorden van Vance, is hoe weinig terughoudendheid de proglinkse elite nog voelt om zich tegen niet alleen de kritiek van de Amerikaanse VP te keren, maar ook de volledige vrijheid van meningsuiting daarbij onder de bus te gooien. De legacy media deden hier - uiteraard - gretig aan mee, waarbij de NOS de kroon spande maar zeker niet de enige was die Vance zijn toespraak duidde als een ‘frontale aanval op de democratie’ (!).

Het is echt een serieus patroon geworden: progressief links wil niet horen waar ze de verkeerde afslagen hebben genomen, ze willen critici daarvan de mond snoeren.

‘… as you slowly march to the death of your societies’

Dat werkt tot op hoog Europees niveau door. De zittende macht van een zielloze regering zonder volk (de Europese Commissie) beweert een bakermat en bewaker van vrede, democratie en rechtsstaat te zijn, maar nu ze buitenspel gezet worden omdat hun toegevoegde daadkracht om de oorlog in Oekraïne te beëindigen nul is, beginnen ze wild om zich heen te slaan naar niet alleen bondgenoten, maar ook naar burgers die hun waardeloze bestuurlijke overlords beu raken, of allang zijn, wegens chronische incompetentie en altoos minder verhulde bestuurlijke arrogantie.

Thierry Breton, de Franse poederpruik die is ontslagen als Eurocommissaris nadat hij ruzie zocht met Elon Musk, propageerde vorige maand bij de Franse omroep RMC openlijk voor een verbod op X, ‘uit naam van de Europese democratie’. Dat zou hij in functie nooit letterlijk gezegd hebben, maar ademt natuurlijk wel de mentaliteit die in Brussel heerst. Democratie redden door uitingsvrijheid in te perken? Doodenge taal.

Valérie Hayer, de leider van Renew Europe (voorheen ALDE) die het stokje van beroepsdemagoog Guy Verhofstadt heeft overgenomen bij VVD66 in Brussel, pleitte deze week in een brief aan Ursula von der Haarlak onder meer voor harde implementatie van de Digital Services Act, ‘inclusief het opleggen van sancties’, alsof niet alleen het gevaar voor de democratie van (Amerikaanse) social media platforms komt, maar de bewijzen daarvoor ook al zijn gevonden. Doodenge drogretoriek.

JD Vance heeft volkomen gelijk: het gevaar voor Europa komt van binnenuit. Of liever, het gevaar voor Europese burgers, die zich in diverse landen geconfronteerd zien met een overheid én een rechtsstaat die hun democratische positie misbruiken om kritiek te smoren, critici te veroordelen maar die tevens niet in staat blijken om hun eigen bevolking te beschermen tegen real life bedreigingen.

Joden moeten vrezen voor Hamas-aanhangers (wier straatprotesten overal gedoogd worden, die platforms krijgen in kranten en mogen doceren aan universiteiten), koranverbranders worden domweg vermoord en ook argeloze, onschuldige burgers op straat, in parken en tijdens kerstmarkten zijn hun leven niet meer zeker in het Europa van Wir Schaffen Das. Maar waag het niet de islam te vervloeken.

Wat zijn woorden als democratie en rechtsstaat nog waard uit de monden van onze Mandarijnen als alledaagse activiteiten niet meer zonder sluimerende angst voor aanslagen kunnen plaatsvinden, als openlijke uitingen van kritiek en ongenoegen tot politiebezoek kunnen leiden en als het vrije woord wordt geframed als een vorm van extreemrechtse opruiing?

De woorden van de ngo-medewerker waar deze nieuwsbrief mee opende, zeggen nog heel netjes hoe progressief links democratie en rechtsstaat gijzelen met hun eigen mores en dogma’s, en daarin geen tegenspraak dulden. Na de moord op Salwan Momika was bekende islamcritica Yasmine Mohammed beduidend minder onomwonden in haar woede:

‘You don’t want to know. You don’t want to hear. You want to be left alone as you slowly march to the death of your societies.’

Of het nou een Syriër is die mensen neersteekt op straat, een Afghaan die zijn auto inzet voor de jihad of een Amerikaan die met wat tough love een bezorgde toespraak houdt in een zaal vol bondgenoten: de zittende macht wil het niet horen. Ze steken niet alleen hun vingers in de oren, ze beklagen en verwijten de boodschapper.

Chilling effect op de vrije kritiek

Tegelijkertijd wordt de vrijheid van meningsuiting van burgers, bondgenoten en aspirant leiders in Europese democratieën als middel van misbruik, polarisatie en sociale ondermijning betiteld. Die dreiging komt van bovenaf, vanuit de zittende macht, en die dreiging groeit hard. Zo hard, dat we het punt naderen dat we onze eigen ‘democratische’ leiders en onze eigen ‘rechtsstaat’ moeten vrezen.

Zoals in Engeland, waar ze niet alleen Facebookers oppakken voor onaardige berichten, maar waar de politie deze maand zelfs de naam en adresgegevens van een koranverbrander publiek maakte. Over ‘chilling effect’ op de VvMU gesproken…

Het is een cliché om te roepen dat wie zwijgt, medeplichtig is. Bovendien is het ook een gegeven dat de meeste mensen domweg niet door hebben dat we niet een herhaling van de jaren dertig aan het doormaken zijn (zoals prominenten van proglinks tot vervelens en vermoeiens toe blijven suggereren), maar veel eerder een herhaling van de jaren ‘60 en ‘70. Toen werd de zittende (conservatief-christelijke) macht getart en uiteindelijk verstoten. Door, inderdaad, degenen die nu hun eigen positie ook niet zonder slag of stoot zullen opgeven.

Onderstaand mijn Revu-stukje over de moord op Momika. Vanuit de gedachte dat de jaren ‘60 ooit een progressieve bevrijding beloofden (en ook zeker waarmaakten), verwijs ik u ook graag naar deze podcast van Vrij Links, waarin Marieke Hoogwout en Mattijs Vijverberg spreken met Marijke Emeis, de hoogbejaarde vertaalster van Salman Rushdie’s Duivelsverzen. Vanwege die vertaling moest ze altijd uit het publieke oog blijven. Want niet alleen Rushdie werd bedreigd, de Japanse vertaler werd vermoord en de Italiaanse vertaler overleefde 27 messteken.

Maar haar strijdlust is niet gedoofd en zo Emeis iets verwoordt in deze liberaal-linkse podcast, is het de degeneratie van progressief links:

‘De vrijheid is veel minder geworden. Het is een neerwaartse beweging. Ik denk dat in de tweede helft van de 20e eeuw er meer begrip was voor kunst in het algemeen en de uitingen daarvan, en voor de vrijheid. Vooral voor de vrijheid. Het was een tijd dat we eigenlijk genoten van vrijheid in het algemeen.
[…]
En toen is er een omslag gekomen. Niet eens zo vreselijk langzaam eigenlijk. Naar de betutteling.
[…]
En zo is die beweging langzaam sterker geworden en is, denk ik, versterkt omdat de islam een grotere invloed heeft gekregen in onze maatschappij.
[…]
Wat is er eerst? De kip of het ei, de angst of de agressie. En dat is een beweging van het begin van deze eeuw zo ongeveer denk ik, maar het was heel langzaam gegaan. Ik vind het pas de laatste tijd echt heel erg, heel sterk.’

Amen, mevrouw Emeis.

Mocht u nou helemaal tot hier gekomen zijn en denken: ‘Ja, zo zie ik het ook wel’ of ‘Dit was een interessant artikel’, dan wil u misschien ook wel klikken voor een eenmalige donatie. Of, nog beter voor het vrije woord, een betaald lidmaatschap overwegen? Daar komen ook deze bonusvoordelen bij!