Het Jaar van De Media versus Schuldig Judea

Gevallen maskers markeren het mediajaar

Voor het dubbeldikke kerstnummer van Nieuwe Revu vroeg mijn hoofdredacteur of ik een langere column wilde maken over mijn ergernissen inzake de Israël-berichtgeving van de (mainstream) media sinds 7 oktober.

Wat mij betreft is de Hamasterreur hét verhaal van 2023 geworden, met een wereldwijde impact. Wat mij het meest raakte, was niet de gruwelijkheid van de aanslag zelf - we weten waar fanatieke jihadisten toe in staat zijn. Het was ook niet de medianeiging om het islamitische aspect uit de berichtgeving te poetsen - dat zien we al jaren in alle berichtgeving over terreur, aanslagen en bloedvergieten waar de nadrukkelijke naam van Mohammed een opvallende afwezige is.

Wat de diepste indruk maakte, is de soms bijna gretige manier waarop Israël (en dus de joden) in de wereldwijde mainstream media als aanstichter of zelfs dader van deze gruwelijke aanslagen op zichzelf zijn afgeschilderd, de Palestijnen als slachtoffer worden beklaagd en waarbij de sadisten van Hamas soms zelfs als een vorm van vrijheidsstrijders-tegen-wil-en-dank worden geschilderd. Deze berichtgeving leidde mede tot nog altijd aanhoudende pro-Palestijnse protesten, gespannen sfeertjes op universitaire campussen, openlijk rebellerende ambtenaren en vooral: oplaaiend antisemitisme, die naar het schijnt altijd al sluimerde in een besmuiktheid waar nu iedere schroom vanaf geworpen is.

Hieronder derhalve, aan de hand van een selectie uit vele voorbeelden, mijn voor Revu geschreven context bij de kwalijke en bij vlagen kwaadaardige maar altijd krampachtige pogingen van te veel media om een niet-bestaande morele equivalentie tussen Israël en Hamas te fingeren, en hoe ze daarbij hun eigen maskers lieten vallen.

Media, maskers en morele equivalentie

“De autoriteiten in Gaza zeggen dat er zeker 500 doden zijn gevallen bij een Israëlische luchtaanval op een ziekenhuis in Gaza-Stad. […] Israël heeft nog niet gereageerd. Volgens Al-Jazeera is het ziekenhuis gebombardeerd zonder waarschuwing vooraf. Het zou gaan om de dodelijkste Israëlische luchtaanval in decennia. […] Het is nieuws van de NOS, van zojuist.”

Deze woorden las Khalid Kasem op dinsdagavond 17 oktober live voor op NPO1 tijdens Khalid & Sophie (BNNVARA), van een briefje dat hem tijdens de uitzending werd aangereikt. Geen mitsen, geen maren, geen enkel voorbehoud. Het bleek een grove leugen van “de autoriteiten in Gaza” (lees: terreurorganisatie Hamas).

Wat die dag exact gebeurde bij het Al-Ahli Baptist-ziekenhuis is nog altijd niet volledig opgehelderd en zal dat wellicht nooit worden, maar duidelijk is wel dat er géén Israëlische luchtaanval plaatsvond, dat er géén 500 doden vielen en dat het ziekenhuis überhaupt geen doelwit was. Ondanks een groots publiek vertoon van het “Gazaanse ministerie van Gezondheid” (lees: Hamas), met een persconferentie buiten het ziekenhuis waarbij een woordvoerder omringd werd door witte lakens en rouwende vrouwen, is de meest plausibele lezing dat een raket van terreurorganisatie Islamic Jihad - een bondgenoot van Hamas in Gaza - die in de richting van Israël werd afgevuurd, voortijdig neerkwam op de parking van het ziekenhuis.

Foto’s van de nasleep tonen een kleine inslagplek en enkele uitgebrande auto’s naast voertuigen die nauwelijks schade hebben. De schattingen over het werkelijke aantal slachtoffers lopen uiteen, maar de consensus is dat er tien tot maximaal vijftig doden te betreuren waren door de tragische afzwaaier uit eigen kamp - een fractie van vijfhonderd en zonder enige aantoonbare betrokkenheid van Israël.

Wat we wel met zekerheid weten, is dat de premature berichtgeving, live tijdens Khalid & Sophie, tot op de dag van vandaag niet is gerectificeerd door de presentator, de omroep, noch de Publieke Omroep. De anekdote is daarmee niet alleen een monument voor de vele en soms groteske mediamissers sinds de terreuraanvallen van Hamas op 7 oktober in Israël, maar tevens een testament voor een groot deel van de beroepsgroep over hun geloofwaardigheid inzake de verslaggeving over de gebeurtenissen in Israël en Gaza sinds de grootste jacht en massamoord op joden sinds de Holocaust.

Kasem baseerde zich op de NOS, die zich baseerden op de Arabische nieuwsdienst Al-Jazeera, die de “Palestijnse Autoriteit” (lees: Hamas) citeerden. Al-Jazeera wordt gefinancierd door de emir van Qatar en heeft zijn hoofdkantoor in dat land, waar ook de leiders van Hamas zich ophouden. Dat weet de NOS, of althans: dat behoort de grootste publieke nieuwsorganisatie van Nederland te weten. Toch belette dit hen niet van het onverwijld overnemen van een op dat moment niet onafhankelijk te verifiëren claim, die dermate serieus werd genomen dat Khalid Kasem live in zijn talkshow een briefje met dit “nieuws” onder de neus geschoven kreeg.

Jumping to conclusions

Hij was bij lange na niet de enige die de via een twijfelachtige zender witgewassen bewering van een terreurorganisatie onmiddellijk voor waarheid aannam. Eelco Bosch van Rosenthal, presentator bij NTR-vlaggenschip Nieuwsuur, verspreidde het bericht ook via een licht verontwaardigde proxy dat de vermeende oorlogsmisdaad plaats had op de dag voorafgaand aan het moment dat de Amerikaanse president Joe Biden zich “persoonlijk achter Israël komt scharen”. Hij kwam er later op terug, nota bene in respons op vragen van GeenStijl, door te bekennen: “Dat was echt jumping to conclusions, en dom van me”.

Diezelfde Bosch van Rosenthal had een week eerder, op 11 oktober, wél blijk gegeven van een gezonde kritische terughoudendheid toen hij zich afvroeg waarom de Britse krant The Independent op de voorpagina een citaat van een Israëlische hulpverlener afdrukte, die verklaarde dat Hamas vrouwen en baby’s had onthoofd tijdens hun gruweldaden van 7 oktober. “We kunnen het onthoofden van babies (sic) moeilijk verifiëren, maar zetten de claim wel op de voorpagina”, twitterde Bosch van Rosenthal, die sneerde dat hij het een “bijzondere journalistieke keuze” vond.

Hij was onder het (wereldwijde, westerse en niet-westerse) journaille bij lange na niet de enige die openlijk twijfelde aan Israëlische claims over de manier waarop Palestijnse terroristen tekeer waren gegaan in kibboetsen en bij de Supernova Sukkot Gathering, het muzikale ‘vredesfestival’ nabij kibboets Re’im en vlakbij de Gazaanse grens. Zowel grote mainstream kranten en televisiebulletins als journalisten op sociale media zetten dagenlang vraagtekens bij getuigenissen over verkrachtingen, mutilaties, het (levend) verbranden van vrouwen, kinderen en baby’s of het onthoofden van slachtoffers.

Wat deze ‘kritische bevraging’ extra opvallend maakte, was de brede online beschikbaarheid van videomateriaal, niet zelden door Hamasterroristen zelf opgenomen, van de genoemde gruweldaden. Er zijn talloze beelden van ontvoeringen van jonge vrouwen en de manier waarop ze - zichtbaar mishandeld, gewond en vernederd - aan de Gazaanse zijde van de grens als trofeeën door het publiek worden geparadeerd. Er zijn video’s van een onthoofding van een jongeman met een spade, beelden van terroristen die vluchtende festivalgangers neermaaien in en rond hun auto’s, of zowel door de daders als de slachtoffers gefilmde granaten die in schuilkelders worden gegooid - en dat was nog maar het begin van een schier eindeloze stroom steeds gruwelijker wordende getuigenissen over groepsverkrachtingen, het afsnijden van borsten en genitaliën bij slachtoffers die op dat moment nog in leven waren, de manier waarop de ouders van ontvoerde kinderen voor hun ogen werden gedood en het hysterische enthousiasme waarmee de Hamas-horden hun door jodenhaat gedreven moordmissie uitvoerden.

Maar goed, eerlijk is eerlijk: tussen die faits divers van het bloederige fanatisme, zaten geen beelden van onthoofde baby’s.

Kruistocht in spijkerbroek

De tegenstelling tussen het kritisch bevragen van Israëlische claims en het klakkeloos overnemen van beweringen en bijbehorende dodenaantallen van de “Gazaanse autoriteiten” (lees: Hamas) werd scherp zichtbaar in de meeste lagen van de nieuwsverslaggeving. Zodra de Israëlische luchtmacht vergeldingsbombardementen ging uitvoeren, kwamen dagelijks keurig afgeronde dodencijfers uit Gaza die door bijna alle Nederlandse media zonder enige verifieerbare checks werden overgenomen. Nadat de Israel Defence Forces de grens overstaken met het doel Hamas uit te roeien en hun ruim 200 gegijzelde burgers te gaan bevrijden, liepen die dodencijfers snel op. Daarbij viel op dat er nauwelijks meldingen kwamen over het aantal gedode Hamasterroristen, louter over de burgerdoden.

Tegelijkertijd was te zien in video’s op het internet dat de leden van Hamas geen eenduidige uniforms dragen, maar zich in t-shirt en spijkerbroek op het strijdtoneel begeven. Wanneer ze sneuvelen, eindigen ze dus vermoedelijk eerder in de telling van burgerdoden, dan op het scorebord van gedode vijandige strijders. Maar ook dit - voor iedereen met een internetverbinding zichtbare - gegeven weerhield de meeste nieuwsorganisaties niet van het overnemen van door Hamas gedeelde dodencijfers.

Hier past de kanttekening dat diverse ngo’s in de Gazastrook actief zijn, zoals het Rode Kruis, Artsen zonder Grenzen en de  Wereldgezondheidsorganisatie, als ook UNRWA, de Palestijnse vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties. Die laatste telt 30.000 medewerkers (in totaal, niet alleen in Gaza) die grotendeels van Palestijnse komaf zijn. Het is daarnaast breed erkend dat zich onder hen zowel leden van Hamas bevinden, als dat de organisatie opereert onder toezicht van het regime. Daarmee is hun onafhankelijkheid in het gedrang en hoewel het evident is dat in de Gazastrook duizenden (burger-) slachtoffers zijn te betreuren sinds de Israëlische reacties op de aanslagen van Hamas in Israël op 7 oktober, zou deze vervuiling van de bron zijn weerslag moeten hebben op berichtgeving in (Nederlandse) media. Dat lijkt echter niet het geval: UNWRA-cijfers worden bijna overal gepubliceerd, zelden met passende voorbehouden.

Hier tegenover staat dat de meeste beweringen van de Israëlische overheid of de IDF wel met grote terughoudendheid worden onthaald. Zo zijn verklaringen over de omsingeling en belegering van het Al-Shifa ziekenhuis door het Israëlische leger vanwege de vermeende aanwezigheid van een ondergrond Hamas-hoofdkwartier wekenlang in verontwaardiging geduid: hoe durft de IDF een ziekenhuis vol zieken, gewonden en weerlozen als militair doelwit te markeren? Israëlische verklaringen over tunnelstelsels onder het ziekenhuis - een behoorlijk groot complex dat meerdere gebouwen telt - werden met twijfel onthaald en veel media citeerden de afschuw van mensenrechtenorganisaties als Amnesty International, dat zich fel uitsprak tegen het verlies van burgerlevens door Israëlisch legergeweld in de stadsblokken rond het Al Shifa-complex.

Dat Amnesty in 2015 zelf rapporten heeft gepubliceerd waarin beschreven staat hoe Hamas Palestijnse dissidenten en “collaborateurs” heeft gemarteld en gedood in gebouwen van het ziekenhuis, was het kennelijk vergeten. Ook nadat de IDF beelden liet zien van tunnels onder wat door de Amerikanen en andere internationale inlichtingendiensten al jaren als Hamas-hoofdkwartier werd vermoed, bleef een erkenning van dat bewijsmateriaal achterwege in de media. Op sociale media werd echter, ook door journalisten, openlijk getwijfeld aan het waarheidsgehalte van deze “Israëlische propaganda”.

Mensen zoals jij en ik

Zelfs nadat op 19 november beelden van beveiligingscamera’s in het Al Shifa-ziekenhuis opdoken, waarop is te zien hoe Israëlische gijzelaars door Hamas het ziekenhuis in gebracht worden, kreeg Volkskrant-columniste Asha ten Broeke het nog voor elkaar om een ultieme vorm van cognitieve dissonantie te etaleren: “Ik moet me druk maken over dat Hamas gewonde gijzelaars naar een ziekenhuis heeft gebracht? Hamas heeft vele gruwelijke dingen gedaan, maar dit lijkt me er niet een van.” Israël heeft verklaard dat er tenminste één gedode gijzelaar bij het ziekenhuis is geborgen en bewijzen getoond dat anderen daar werden vastgehouden.

Aan de Nederlandse talkshowtafels bleef de teneur gekant in het voordeel van de Palestijnen als werkelijke slachtoffers van Israël. Op 27 oktober verklaarde arabist Leo Kwarten bij Op1 dat de terroristen van Hamas “mensen zoals jij en ik” zijn. “Alleen de omstandigheden waaronder ze opereren zijn geheel anders”, voegde hij toe, waarna hij Hamasleden beschreef als “gekrenkte zielen” die niet gemotiveerd worden door de intrinsiek jodenhatende ideologie die in hun eigen handvest letterlijk staat gedocumenteerd, maar als een soort slachtoffers die door hun Israëlische opponent in een wanhopige hoek zijn gedreven, alwaar ze “verworden tot iets wat wij niet fijn vinden.”

Die mentaliteit is geen uitzondering aan de tafel van de belangrijkste talkshow van de NPO. Al op 9 oktober, toen het Israëlische dodental nog onduidelijk was en niet bekend was hoeveel burgers naar Gaza waren ontvoerd, werd ene Berber van der Woude aangekondigd als voormalig Nederlands diplomaat om in reactie op een onomwonden steunverklaring van demissionair premier Mark Rutte aan een zwaar getroffen bondgenoot te verklaren dat het “buitengewoon onverstandig [is] dat Nederland zo snel achter Israël is gaan staan, zonder enig beroep te doen op terughoudendheid.”

Wat Op1 naliet te vermelden, is dat Van der Woude bestuurslid is van The Rights Forum, een door oud-premier Dries van Agt opgerichte anti-Israëlische organisatie die het uitblijven van vrede wijt aan de joodse staat, die ze beschouwt als enige dwarsligger voor een tweestaten-oplossing. In werkelijkheid zijn het keer op keer Palestijnse leiders en terreurorganisaties geweest die voorstellen voor vrede of vreedzame coëxistentie hebben gesaboteerd.

Die omissie over de achtergrond van Van der Woude, die over Israël spreekt als “apartheidsstaat” en het land beticht van het plegen van “genocide” in Gaza, deed ook De Volkskrant, in een interview met de activiste waarin het vermeende slachtofferschap van de Palestijnen breed werd uitgemeten. In het interview wijt Van der Woude het aan “de internationale gemeenschap” dat Hamas iedere vorm van humane ontwikkeling van de Palestijnse gebieden dwarsboomt. De terreurorganisatie wordt op die manier uit de wind gehouden terwijl ze de blaam voor de beroerde omstandigheden van de Palestijnen bij de Israëlische regering in Jeruzalem legt.

De essentie van haar standpunt is wat de mentaliteit van veel, zo niet de meeste media heeft gekenschetst sinds de terreurdaden van 7 oktober: ‘Het is vreselijk wat Hamas gedaan heeft, maarrr…’, gevolgd door een opsomming van verklaringen (en soms zelfs vergoelijkingen) voor de Palestijnse “wanhoopsdaden” vanuit hun “openluchtgevangenis” tegen een “genocidale onderdrukker” die een “militaire overmacht” heeft.

Deconstructie: is het wanhoop als je eigen handvest letterlijk verklaart dat de strijd pas is gewonnen wanneer alle joden zijn uitgeroeid, dat daarvoor een wereldwijde jihad moet worden gevoerd en dat joden “nazi’s” zijn in de ogen van Hamas? Is het wanhoop dat de vermeend onschuldige Palestijnse burgerbevolking feestvierend de straten vulde toen de Israëlische gijzelaars (en enkele joodse lijken) de Gazastrook werden binnen gereden? Is er sprake van “genocide” als de bevolking van de Gazastrook in de afgelopen tien jaar met een half miljoen mensen is aangegroeid tot boven de twee miljoen, en kun je spreken van een “openluchtgevangenis” in een stuk land aan de Middellandse Zee met de bevolkingsdichtheid van ruwweg Londen of Tokio, waar internationale hulpgelden gebruikt worden om een militaire infrastructuur aan te leggen en de binnenzwembaden van leiders van het Hamas-regime in lommerrijke buurten te verwarmen?

Waar beelden van aan puin geschoten gebouwen, gewonde burgers en dode kinderen bij iedere oplaaiing van het eindeloze en uitzichtloze conflict keer op keer het nieuws domineren, krijgt de nieuwsconsument daarbuiten nooit inkijkjes in de rijkdom, luxe of weelderige, met gevulde terrassen gesierde boulevards die Gaza in (relatieve) vredestijd óók kenmerken. We kennen alleen de beelden van leed, slachtofferschap en de suggestie van een repressieve vijand. En niemand stelt de vraag wat er zou gebeuren als de Palestijnen zou worden toegestaan om een militaire machtsstructuur op te bouwen die zich kan meten met de Israëlische strijdkrachten.

Democratische grondwet versus religieuze genocidestrevens

Het antwoord staat niet in de grondwet van Israël, dat individuele vrijheid en de onschendbaarheid van ieder leven erkent volgens internationale mensenrechten, en garandeert aan eenieder - joods of niet-joods - die ingezetene of staatsburger van Israël is, dat hij of zij vrijuit mag spreken, schrijven en werken onder bescherming van het recht. In het handvest van Hamas staat het werkelijke antwoord: “Op de Dag des Oordeels zullen de stenen en de bomen zeggen ‘Oh moslims, een jood verschuilt zich achter mij, kom en doodt hem’.”

De realiteit die daaruit voortvloeit is even simpel als bedreigend: zodra Israël de wapens neerlegt, of toestaat dat haar vijanden zich gelijkwaardig bewapenen, zal er geen Israël meer zijn. Zodra de vijanden van Israël hun religieuze ideologie van totale vernietiging opgeven, zou er vrede kunnen zijn.

Om de Palestijnen en hun repressieve “Autoriteit” derhalve een morele equivalentie toe te dichten met de moderne democratische Israëlische staat, is een valse balans die sinds 7 oktober van de slachtoffers (joodse burgers) daders maakt, en van de daders (Palestijnse terroristen) slachtoffers, volgens een stramien dat al decennialang in de media zijn weerklank vindt. Maar zelden was die onbalans zo zichtbaar als sinds de pogrom van 7 oktober.

Betalend lid worden? Dat kan met iDeal:

Los doneren? Nou graag! Klik op de knop voor alle opties:

Zo schreef de bekende televisiehistoricus Leo Lucassen op 7 november in voormalige verzetskrant Trouw dat er van een pogrom geen sprake was, omdat je die term pas kunt verdienen als je een onderdrukte minderheid bent - en Israël heeft in de “structurele ongelijkheid in de verhouding met de Palestijnen” de bovenhand. “Binnen deze context is de aanslag van Hamas eerder te typeren als een klassieke terroristische aanslag”, aldus Lucassen, “om zo aandacht te vragen voor de Palestijnse zaak.”

Een maand na de Palestijnse killing spree op kibboetsen en het vredesfestival, werden Nederlandse journalisten op 7 november uitgenodigd op de Israëlische ambassade om ongecensureerde videobeelden te zien van de gruweldaden van Hamas, gefilmd door de daders zelf of door dashcam- en beveiligingsbeelden. Op die compilatie van drie kwartier, samengesteld uit beelden waarvan een groot deel al via sociale media en in Telegramgroepen openbaar te vinden was, werd een “ware slachtingsorgie” zichtbaar, zo beschreef Telegraafjournalist Wierd Duk.

De beelden waren op 23 oktober ook al in Tel Aviv aan journalisten van de wereldpers getoond, in respons op wereldwijde ongeloof, het bagatelliseren of de regelrechte ontkenning van de gebeurtenissen van 7 oktober. Opvallende afwezige bij deze viewings: de NOS.

In een artikel op NOS.nl had de omroep het vertonen van deze beelden - op basis van een citaat van Midden-Oostendeskundige Peter Malcontent - “onderdeel van een propagandaoorlog” genoemd, hun afwezigheid in Nederland leidde tot Kamervragen van de SGP aan de staatssecretaris van Cultuur.

De staatsomroep zelf probeerde zich in een amechtige publieke reactie te verweren: “De insinuatie die hier op X is gedaan dat de NOS het leed van Israël op (en na) 7 oktober niet wil zien, is volstrekt verwerpelijk. Kijk naar onze berichtgeving, zouden we willen zeggen”, twitterde het @NOS-account naar hun ruim 1.9 miljoen volgers op het platform. De slechts zes artikelen die ze daarbij wisten te linken, konden hun claim niet hard maken - eentje daarvan bevat nota bene bovenstaande quote van Malcontent.

De vrijheidsstrijders van de staatsomroep

Wat ook niet hielp, was dat op 6 november in het NOS Radio 1 Journaal het Israëlische volkslied na enkele seconden werd afgekapt. Dat was aangedragen door de lijsttrekker van de SGP, Chris Stoffer, omdat de NOS van alle lijsttrekkers in de aanloop naar de verkiezingen een verzoeknummer had gevraagd. Presentatrice Astrid Kersseboom had het hoorbaar moeilijk met dat verzoek, en vroeg Stoffer of het volkslied wel overeenkwam met het door hem geuite streven om te “zoeken naar gemeenschappelijkheid”.

Op 4 december ging de NOS nogmaals grondig de mist in, toen hoofdredactrice Giselle van Cann in De Publieke Tribune (Omroep Human) probeerde context te geven aan de afwegingen die de nieuwsdienst moet maken bij hun verslaggeving over de oorlog tussen Hamas en Israël. Daarbij deelde ze de weging hoe je gijzelaars en gevangenen moet noemen en vroeg zich af of je moet zeggen “in Gaza komen Palestijnen om, of zeg je ‘ze worden vermoord’?”

De grootste ophef kwam door het citaat “Iedere terrorist is ook een vrijheidsstrijder”, waarmee Van Cann bedoelde te zeggen dat mensen (niet per se journalisten) uiteenlopende perspectieven hebben op verschillende groeperingen en hun acties, maar waarin veel mensen toch wederom de pro-Palestijnse bias van de NOS meenden te herkennen - temeer omdat er voor de NOS geen dilemma hoeft te zijn: Hamas staat internationaal officieel te boek als terreurorganisatie en hun aanhangers, zeker de actieve leden, kunnen dus probleemloos als terrorist worden betiteld in het redactionele stijlboek.

Deze beschouwing van de omgang van veel Nederlandse media met de kwestie, de verhoudingen en de terreurdaden van Hamas in Israël of de vergeldingsacties van Israël in Gaza kan met talloze verdere voorbeelden worden aangevuld en uitgediept, maar wellicht kan de schade van de aanhoudende eenzijdigheid en onwil om balans te vinden niet beter worden uitgedrukt dan door een alles samenvattend citaat van journaliste Ingeborg Beugel, die jarenlang programma’s en documentaires maakte voor de IKON. Ook zij wist op het immer verraderlijke X haar masker niet op te houden toen ze in reactie op een pro-Israëlische twitteraar schreef:

“Hou toch op met die ‘tunnels’. Zeer mager bewijs van die hele mythe. En waren geen onthoofde baby’s, geen verkrachte vrouwen, en er waren geen Hamas hoofdkwartieren onder ziekenhuizen. Dat netwerk smalle tunneltjes dat we te zien kregen is een lachertje.”

Het is wachten tot ze wordt uitgenodigd bij Khalid & Sophie…

Dit artikel verscheen in de laatste Nieuwe Revu van 2023. Koop dat blad! Tot besluit: Am Yisrael Chai.

K(l)aagschrift:

Sigrid Kaag gaat met haar tunnel-visie naar Gaza. Iedereen wist dat ze op zoek was naar een uitgang en het zal vast geen toeval zijn, dat mijn Substukkie daarover uit mei het beste gelezen verhaaltje van 2023 werd. Hieronder te herlezen: