Formatie zonder vluchtstrook

In een tunnel richting een muur

Door Coontje

Het meest opvallende aan de formatie is het uitstelgedrag. Via ruzies, weglopen, tweets en ander uitstel komt afstel steeds dichterbij. In de coulissen lonkt Frans Timmermans, maar die ruikt inmiddels ook bruine luchtjes in z’n eigen portiek.

Het formatiespel is een steeds frustrerender fenomeen geworden. Partijen als D66 en Volt manen tot spoed, PvdA/GroenLinks wappert met deadlines en de meest vreemde gewaarwording is dat ze niet aansturen op een snelle coalitievorming, maar op een formatiebreuk die vooral níet tot nieuwe verkiezingen mag leiden.

Afgelopen donderdag plofte bij Nieuwe Revu een cursiefje in de mailbox met daarin de volgende passage:

‘Waarom loopt Wilders niet weg, hij heeft de peilingen toch mee? Omdat het kartel van het midden dat niet als een verlies zal zien die nieuwe verkiezingen onvermijdelijk maken. De PVV domineert de peilingen maar het kartel heeft elkaar. VVD en NSC gaan gewoon met GL/PvdA, D66 en Volt verder en hoewel ze heus wel weten dat helemaal niemand dat wil, is Den Haag altijd cynischer dan je denkt.’

Eén dag later verscheen in Algemeen Dagblad een interview met Frans Timmermans waarin hij geciteerd wordt op deze woorden:

‘Als PVV, VVD, NSC en BBB er op 1 juni niet uit zijn, moeten ze naar alternatieven kijken. Niet naar nieuwe verkiezingen.’

Voilà. Bedankt voor mijn gelijk, Frans. Zou het liever niet krijgen, maar ja. Daar ga ik niet over.

Een dag na deze ‘deadline’ van de drammende sociaaldemocraat zou het GroenLinks/PvdA partijcongres ontsierd worden. Niet alleen door enkele domme en agressieve antisemieten die de congrestrein over een zijspoor van antizionisme wilden sturen, maar ook door Timmermans zelf. Die liet zich ontvallen:

‘Mensen onze taak is helder. Wij zullen niets nalaten om te voorkomen dat Wilders in dit land aan de macht komt.’

Het was een verspreking, volgens een verklaring achteraf, maar in de wereld van vooraf geschreven teksten van achteraf uitgesproken toespraken geldt doorgaans het adagium ‘gesproken woord geldt’. Bovendien was het kwaad al geschiedt. Wilders hapte hard, dreigde met aangifte en riep zijn achterban op hetzelfde te doen - een aansporing die weinig gevolg lijkt te hebben gekregen. Los dat niemand voor deze casus de voorgedrukte formulieren klaar zou leggen, het heeft ook allemaal geen enkele zin. Toch deed Wilders aangifte tegen Timmermans.

Wat veel meer zin zou hebben voor Geert Wilders dan deze aangifte, is om tot een werkbare formatie te komen. Dan hoeft ie z’n ergernis over Timmermans (en anderen) niet meer op X te delen maar kan hij achteroverleunen, een zonsverduisteringsbrilletje opzetten en toekijken hoe de politieke meltdown als een paddenstoelenwolk voor zijn ogen groeit. Moet toch kunnen lukken - de PVV heeft immers de electorale wind meer mee dan wie dan ook.

Zestig zetels electoraal ongeduld

Het overgrote deel van de PVV-stemmers (83%) zou het prima vinden om nog dit jaar opnieuw naar de stembus te gaan, waar volgens Maurice de Hond inmiddels 39% (!) van de kiezers de partij van Wilders eventueel een kans zou willen geven. Dat zijn zestig zetels. In de meest recente peiling klokt de PVV al vijftig stuks blauw pluche. Een deel van die potentiële nieuwe kiezers komt van ‘laatste kans-partij’ NSC, die razendsnel van het laatste deftige alternatief voor Wilders tot grootste sta-in-de-weg is afgegleden bij de (potentiële PVV-) kiezer:

Bron: Peil.nl

Zestig zetels mensen die de politieke spelletjes beu zijn. Alle spelletjes. Die het beleid van de afgelopen tien, vijftien jaar spuugzat zijn en de toekomstkoers misschien nog wel meer. Die in steeds groteren getale aan de andere kant van de boot willen gaan hangen met hun allen. Mensen die van het establishment absoluut niet mogen winnen die en daardoor vooral lijken te beseffen dat ze met nog veel meer moeten komen opdraven bij de stembus om het vakje rood te kleuren naast de meest controversiële keuze. Om het cordon sanitaire te doorbreken.

En ja, migratie is daarbij echt de grootste katalysator - hoe graag sommigen dat onderwerp ook willen downplayen.

Maar ondertussen zitten we nog te kijken hoe een krampachtige formatie tussen partijen die elkaar niet liggen (met name NSC en PVV) al vanaf dag één op scherp staat, we zien een plukje linkse oppositie dat hoopt dat ze de brokstukken daarvan zelf mogen lijmen en we zitten opgescheept met, of welhaast geketend aan, een demissionair doormodderkabinet dat aan twee kanten water maakt door aan de ene zijde de migratiesluizen open te laten en aan de andere kant miljarden naar Oekraïne te sluizen om een NAVO-baantje voor Rutte te kopen. Politieke incompetentie verzuipt in globalistische netwerkcorruptie.

Hoe langer de situatie duurt, hoe sterker het gevoel dat helemaal niemand zin heeft om überhaupt eens goed de handen uit de mouwen te gaan steken. Yesilgöz wil de VVD-koers lekker voortzetten en de belangetjes van partijbaronnen geen grote schade aandoen, Omtzigt wil te veel maar kan niet kiezen en krijgt daarom helemaal niks gedaan (en zou beter een rondje aan de zijlijn kunnen gaan zitten om eens goed uit te rusten - maar ja het land moet zonodig gered worden), en Lientje is lief hoor, maar natuurlijk geen groot leider. Bovendien is Nederland meer dan boeren.

Een linkse miskoop

Met Rutte op weg naar de uitgang is Timmermans de enige echte politieke concurrent van Wilders. Hoewel - je moet Rob Jetten niet uitvlakken, die heeft precies de juiste politieke poeha in combinatie met een ideale schoonzoon-verschijning en is vals genoeg om in iedere richting te kunnen plooien. D66 is weggezakt maar niet verzopen en Jetten is nog lang niet afgeschreven.

En Timmermans wordt ook geen premier want dat is een anachronisme, een relikwie uit regenteske rangen. Geen frisse, energieke kartrekker van een sociaal ideaal, wel een oliemannetje voor particuliere en partijpolitieke belangen die denkt dat je moet roepen dat je een Swiftie bent om jongeren te bereiken. Een (linkse) vriend omschreef hem als ‘linkse miskoop’.

Van PvdA/GroenLinks horen we geen enkel alternatief, inspirerend idee. Wel veel tamelijk onfrisse identiteitspolitiek over Israël en de Palestijnen, momenteel. Er sluimert een vechtscheiding onder het schijnhuwelijk. En de partij wordt voortgetrokken door een obsessie met Wilders.

Dat komt door Frenske. Dat is, zoals zijn uiterlijk breed etaleert, een gearriveerd man die klaar was zijn beloning in ontvangst te nemen - maar Wilders stond in de weg en dat leidt tot een obsessieve bezetenheid waaruit voornoemde en uiterst onverstandige uitspraken over ‘niets nalaten’ uit geboren worden. Wilders spint er electoraal alleen maar garen bij, maar laten we wel wezen: zelfs als er een coalitie gevormd wordt, zal het vehikel starten in een tunnel zonder vluchtstrook, die uitmondt op een blinde muur.

Nog een voorspellinkje dan maar. Ik ben overmoedig, aangezien de vorige bijna onmiddellijk bevestigd werd door Frenske:

Nieuwe verkiezingen kunnen een kort maar noodzakelijk breekijzer opleveren. Zeteltje of 45, 50 voor de PVV. Migratie in het slot gooien, handrem op de energietransitie, even wat apparatsjiks van het partijkartel goed laten schrikken. Zo’n kabinet zal snel genoeg weer vallen, want het complete Nederlandse bestuurssysteem is sterk anti-PVV ingericht. Tegelijkertijd kan de democratie prima tegen een populistisch stootje - het zou zelfs verfrissend kunnen zijn na de verstikkende, leugenachtige Rutte-jaren.

Maar als de formatie klapt en NSC en VVD hebben inderdaad het gore lef om met PvdA/GL, D66 en Volt een coalitie te gaan vormen, dan zouden de verkiezingen die daar ooit onvermijdelijk op volgen wel eens voor zeventig zetels PVV kunnen zorgen. Moet het echt zo ver komen?

Het is de migratie, dommie

Laat ik ook eens een Verdonschotje doen, met een briefje aan de gehele formatietafel. Om te vragen: waar zijn jullie vieren nou eigenlijk mee bezig?

Op maandag stuift Geert Wilders er tussenuit omwille van onenigheid over de aanpak van de asielcrisis, de volgende dag komt ie gewoon weer terug om te praten over de vraag of demense weer 130 mogen op de snelweg en in de tussentijd verscheen Eric van der Burg op X met een filmpje waarin hij Nederland smeekt om duizenden extra opvangplekken om de asieloverstroom te spreiden.

Onderwijl zit Dilan Yesilgöz dus met dertien jaar aan VVD-beloftes over strenger asielbeleid aan de formatietafel met de strengste asielbepleiter van Nederland, maar de demissionaire karavaan trekt doodleuk verder - een Spreidingswet-vormig spoor van vernieling achterlatend.

Dit wordt toch helemaal niks? Heel Nederland wil graag een paar Pieters Omtzigt die in het piepende hamsterwiel van het landsbestuur tegen de looprichting in bewegen, terwijl ze hun lange tanden in probleemdossiers zetten. Maar knooppunten aanwijzen blijkt al maandenlang iets anders dan knopen doorhakken.

Met een paar Carolines van der Plas aan de nationale dialoogtafels is het ongetwijfeld heerlijke, eerlijke en nuchtere Hollandse kroketten eten. Maar haar BBB heeft geen benul wat een bestuurlijk dagmenu in de BV Nederland eigenlijk kost, en hoe de ingrediënten betaald moeten worden.

En dan meneer Wilders, de enige van de vier die in de peilingen blijft pieken. Staat al maandenlang zijn straffe programma te verdunnen, maar kennelijk smaakt het de rest nog steeds te sterk. In deze weke tijden, waarin Nederland zich identificeert als een onveilige werkomgeving waarin alle woordjes pijn kunnen doen, is milder milder milder nog steeds niet zacht, aaibaar en pluizig genoeg.

Waarom loopt Wilders niet weg, hij heeft de peilingen toch mee? Omdat het kartel van het midden dat niet als een verlies zal zien die nieuwe verkiezingen onvermijdelijk maken. De PVV domineert de peilingen maar het kartel heeft elkaar. VVD en NSC gaan gewoon met GL/PvdA, D66 en Volt verder en hoewel ze heus wel weten dat helemaal niemand dat wil, is Den Haag altijd cynischer dan je denkt. De zwaartekracht van de macht trekt politici moeiteloos verder omlaag.

Dus zitten we in de tang met dit kwartet, dat min of meer probeert de indruk te wekken dat langer formeren tot een beter doortimmerd akkoord kan leiden. Maar mijn onderbuik speelt steeds luider op en pruttelt: hoe langer het duurt, hoe gammeler het resultaat zal zijn. En het Nederlandse electoraat heeft met de onderbuik gestemd, nietwaar - dus we moeten daar naar luisteren.

Een land wordt niet bestuurd met 130 kilometer per uur. Een asielcrisis wordt niet door demissionaire leiders bezworen. En dit kabinet koerst voor de start al op een muur af.

Deze column verscheen in Nieuwe Revu 17 - 2024

Stand van het Land Luistertip: Syp Wynia bij Wierd Duk

De chef van Wynia’s Week schoof aan bij de Don van de Dukbode, waar Wynia een tijdlijn van het tijdperk-Rutte weefde waar je niet vrolijk van wordt. De samenvatting van veertien jaar VVD-beleid: ‘Bestaande problemen zijn niet opgelost maar er zijn wel heel veel nieuwe problemen bijgekomen’.