Best erg. Volkskrant-hoofdredacteur snapt zijn vak niet

De Klepel van Klok

Onlangs was Volkskrant-hoofdredacteur Pieter Klok te gast bij Jelle van Baardewijk in De Nieuwe Wereld. In een gesprek van anderhalf uur leert de kijker wat velen achter de journalistieke schermen al jaren fluisteren: de man is een nat washandje, een zetbaasje van DPG-belangen en de grootste conflictvermijder van de Nederlandse media. Erger nog is dat hij zijn vak niet begrijpt en daarmee zijn eigen lezers onderschat, en onrecht doet.

De kritiek op Pieter Klok is terecht. Hij prijst zichzelf in het interview met Van Baardewijk om de "academische vragen” die hijzelf op de redactie zegt te stellen over de herkomst, het doel en de houdbaarheid van het VN Vluchtelingenverdrag uit 1951, maar is vervolgens nog trotser dat hij bewust geen antwoord op die prangende vragen in de migratiekwestie zoekt om in de krant te kunnen zetten. Want: “Dan ben je toch bang dat je populistische, destructieve krachten wind in de zeilen geeft.”

Pijnlijk zeg. Wanneer een hoofdredacteur zijn eigen lezers zo slecht vertrouwt met kritische journalistiek, dan is hij zijn vak en positie toch niet waard? Dan ben je namelijk iets anders aan het doen dan journalistiek bedrijven: dan bewaak je een selectieve morele norm. Eentje die bovendien kennelijk niet houdbaar geacht wordt bij kritiek of onder tegendruk, en daarom maar beter buiten de bode gehouden kan worden.

Het probleem met deze vorm van denken is dat het - voor hem en de Volkskrant als geheel - altijd vrij zal blijven van consequenties. Je kan niet worden aangevallen op wat je níet schrijft, en zolang je journalistiek bedrijft met inhoud die bevestigt wat je eigen lezers toch al vinden - mensenrechten goed, vluchtelingenverdrag goed, populisme slecht’ - dan kun je in ieder geval nooit gebeten worden door de vraag ‘Wat te doen met een stad als Leiden erbij ieder jaar, voornamelijk volwassen mensen uit veelal minder ontwikkelde gebieden dan Nederland?’

Immers, die vraag stel je domweg niet en sterker nog: je voorkomt als het even kan ook dat anderen hem stellen. De reële consequenties, die er wel degelijk zijn, van die 130.000 migranten erbij in Nederland in 2024, die laat je aan anderen. Daar kun je dan bovendien ook nog zelf voordeel uit halen. Je kunt immers deze “extreemrechtse” regering ermee om de oren slaan, omdat zij niet genoeg zouden doen om deze migranten goed op te vangen, of hen verwijten dat ze deze arme hulpeloze mensen zelfs überhaupt niet in Nederland willen. Je kunt tevens degenen die in zeer korte tijd hun leefomgeving (onherkenbaar) hebben zien veranderen aanwrijven dat zij die “populisten” zijn, onderdeel van die “destructieve kracht” waar zijn courant zich zo kranig tegen weert - dappere krant, goed gedaan, schouderklopje voor Pieter Klok!

De hoofdredacteur van de Volkskrant gooit derhalve liever de journalistieke integriteit van zijn krant (en zichzelf) onder de bus, omdat ie het morele vaandel hoger hijst dan een zoektocht naar de waarheid lang is.

Daarbij schuwt hij de groteske aannames niet om zijn eigen argumentatie “kracht” bij te zetten. In een ander fragment claimt hij geen kritische beschouwing van onderzoek en modellen van het RIVM te willen doen, omdat er volgens hem mensen zijn die “helemaal geen RIVM willen”. Zulke mensen zijn er vast, maar die zijn er niet in zulke groten getale dat het kritische journalisitieke bevraging van - bijvoorbeeld - de stikstofmodellen in de weg zou mogen staan. Wederom gebruikt Klok hier het populisme (“de partij die klaarstaat om dat hele instituut te kielhalen”) als stropop om zijn werk niet te hoeven doen, en glundert hij daarbij over de zedige morele verhevenheid van die afweging, die hij als “het oer-dilemma van mijn hoofdredacteurschap” betitelt.

Het dilemma om ingewikkelde maar prangende kwesties te publiceren, en dan te kiezen om dat niet te doen, is dat niet gewoon een bekentenis van journalistieke incompetentie, om niet te zeggen: lafheid?

Hij vult dat nog aan met de suggestie dat "onafhankelijke scheidsrechters” (zoals het RIVM, en hij haalt er zelfs rechters in Amerika bij) door bepaalde mensen niet langer gewenst zouden zijn. Daarmee schiet hij zichzelf nogmaals in de voet: als de krant bewust verzuimt bepaalde onderwerpen - zoals de migratie of de stikstofmodellen van het RIVM - tegen het licht te houden, heeft Klok dan niet alvast zélf de functie als "onafhankelijke scheidsrechter” afgeschaft, die zijn eigen krant zou kunnen en moeten vervullen?

Deze vraag is retorisch, want een kritische beschouwing van Pieter Klok leert ons dat hij het belangrijker vindt dat zijn krant moreel deugt dan dat zijn krant aan kritische beschouwing en daarmee (mogelijk onwelgevallige) waarheidsvinding doet. Deze moraal van Klok wordt, zo kun je daaraan wel toevoegen, bewaakt door het winstbejag van zijn uitgever, DPG. Beter het eigen publiek blijven voeden met meningen die ze zelf ook al hadden, dan hen uitdagen met tegendraads onderzoek, of afwijkende opinie. Dat rendeert beter, en je kunt het aan jezelf verkopen door tegen de spiegel te zeggen dat je tenminste aan de goede kant van de geschiedenis staat.

Het beste bewijs voor dit verdienmodel-argument is Sander Schimmelpenninck, die niet alleen zelf zeventien verschillende lucratieve petjes draagt (hij is een betere ondernemer dan ik) maar vooral week in week uit dezelfde onoprechte en onwaarachtige column schrijft om - niet zelden gelardeerd in bizarre beledigingen en doorregen van volstrekt onredelijke aantijgingen - steeds dezelfde personen of groepen mensen te beschimpen.

Dat op een toon en met een (gebrek aan) fatsoen die de Volkskrant al sinds mensenheugenis zelf niet van anderen placht te tolereren. Er wordt desondanks door de afdeling Acquisitie & Ledenwerving enorm geleurd met de stukjes van Sander. Dus het werkt en dat geeft niet, mij zul je over De Toon niet horen jammeren, maar de constatering dat bij de Azijnbode daarom wel sprake is van enige hypocrisie moet toch gemaakt worden. En aan het hoofd van die hypocrisie staat een man die er trots op lijkt te zijn dat hij zijn journalistieke taak niet wil uitvoeren.

U kent de weg naar de hel en die is in de Nederlandse journalistiek geplaveid met natte washandjes als Pieter Klok, die niet alleen niet weet waar de journalistieke klepel hangt maar die op deze manier ook zijn eigen achternaam nooit zal horen luiden.

Het volledige interview van De Nieuwe Wereld