Sentimenten bij het sociale afscheid van Sjoerd Sjoerdsma en Sander Schimmelpenninck

Spookrijders nemen eindelijk de juiste afslag

Sjoerd Sjoerdsma heeft Twitter verlaten. Hij is Kamerlid-af en het verheugt hem dat hij daarmee ook uit het - in zijn woorden - “extreemrechts riool” mag wegzwemmen. Zoals de populist is, vertrouwt hij zijn volgers.

Hij zal niet erg gemist gaan worden - het enige wat hij deed op het platform was zedenprekerige tekstjes afwisselen met aan D66 gerichte zelffelicitaties, daarbij regelmatig de reactiemogelijkheid uitzetten en veel en luid klagen over randzaken waar progressieven van zijn slag zich al jaren op blindstaren: kritiek op Kaag is “vrouwenhaat”, het stemrecht van Hongarije in de EU moet worden afgepakt omdat Orbán de verkeerde mening heeft, als je niet onvoorwaardelijk achter Oekraïne (en in het verlengde daarvan de NAVO en de EU) staat, ben je een “Poetinvriendje” en terwijl Sjoerd tot zijn laatste Kamerdag aan het touwtrekken was voor een staakt het vuren van de IDF in Gaza, mag je van hem niet pleiten voor onderhandelingen met het Kremlin om de genadeloze Russische gehaktmolen tot stilstand te brengen.

Vooral die laatste tegenstelling is ingewikkeld. De gemene deler is het voorkomen van meer burgerdoden in twee oorlogssituaties die ieder hun eigen uitzichtloze schaduw op de toekomst van twee zeer verschillende regio’s werpen. Maar waar Sjoerdsma geen onderhandelingen met Rusland wil omdat hij van mening is dat Poetin verslaan de enige optie is, ook voor Nederland (“Oekraïne steunen = ons eigen land verdedigen”, schreef hij op 15 november nog), denkt hij kennelijk niet zo over genocidale terreurorganisatie Hamas. Terwijl de afgelopen maanden bijzonder zichtbaar hebben gemaakt hoe de islamitische cult van jihad & verderf zich niet alleen in die regio tegen de joden keert, maar ook veel aanhangers kent in het westen - óók in Nederland. Bovendien zie je (ook onder niet-moslims) meer fellow travellers van Hamas - of iets vriendelijker: de Palestijnen - dan je Nederlanders openlijk ziet vlaggen voor Vladimir Poetin.

Opvallender nog: de pro-Palestijnse, anti-Israëlische retoriek is onder mensen die publieke posities bekleden veel sterker vertegenwoordigd dan pro-Russische sentimenten. Media, columnisten, politici, academici, driekwart van de vaste NPO gastenklapper: er schuilt geen enkele sociale schaamte in het openlijk uiten van pro-Palestijnse sentimenten, zelfs niet na de gruwelijkheden waarmee Hamas zich op 7 oktober geprofileerd heeft. De enige politici die zich openlijk achter het Kremlin scharen, vullen de Forumzetels van Baudet. Die zijn daarnaast óók geen vrienden van Israël, zoals Thierry deze week weer eens in geniepig proza - via een citaat uit Animal Farm - liet doorschemeren:

Ja die tweet van Thierry is echt

Om het nog ingewikkelder te maken: Poetin zelf is óók geen vriend van Israël maar wel al heel lang van Hamas, hetgeen de spagaat van Sjoerd Sjoerdsma nog vreemder maakt. Mogelijke milde verklaring: een staakt het vuren in Gaza zou de (internationale) aandacht terug op ‘zijn’ bijkans vergeten Oekraïne-conflict kunnen vestigen, want de IDF-acties in Gaza trekken momenteel beduidend meer bekijks dan het menselijk leed in de loopgraven van Oost-Europa. Maar Sjoerds tijdlijn verhaalt toch vooral over Palestijnse (humanitaire) belangen en echo’t vaker de (twijfelachtige) suggestie dat Israël het oorlogsrecht schendt, dan dat hij de jihadistische slagers van Hamas als aanstichters van de huidige kinetische kwestie aanwijst.

Het is al met al niet raar dat Sjoerdsma de nodige critici aantrok, die hem het miskende gevoel gaven in een “extreemrechts riool” te verkeren. Maar de manier waarop hij zichzelf daaruit doortrekt, toont hem vooral nog een laatste maal als de wrokkige drol die hij is.

Van klein naar kleiner

Wie ook niet vies is van een mopje rancune en onlangs eveneens met enig misbaar van Twitter wegtrippelde, is Sander Schimmelpenninck. Deze tamelijk saaie passant in de media klom nog één keer op zijn eentruukshobbelpaardje en gebruikte vergelijkbare vertrek-retoriek als Sjoerdsma door Twitter een “extreemrechts prikbord” te noemen:

De suggestie dat Twitter “onze democratische wetten niet respecteert”, is een vermakelijke. Niet alleen omdat hij de kennelijke schendingen daarvan alleen op “extreemrechts” prikt (alsof linkstwitter alleen maar Keurige Mensen herbergt), maar ook omdat hij jarenlang het principe niet begreep dat het internet je geen pijn meer kan doen zodra je de laptop dichtvouwt of je telefoon weglegt. Over zijn eigen tierende, scheldende, razende en volgens mij soms ook behoorlijk lasterlijke twittergedrag zullen we ‘t verder maar niet hebben, die grap is onderhand wel gemaakt.

Een week later, in zijn eerste Volkskrantvloekhoekje na de verkiezingen, schreef Schimmelpenninck dat “een kwart van de Nederlanders inmiddels extreem-rechts stemt heeft”, en hij was heel stellig over de oorzaak:

“Komt door sociale media. Die hebben een ontaard electoraat gecreëerd, dat eerder FvD en BBB de grootste maakte. De hordes zweven van partij naar partij, de peilingen volgend, en zijn slechts trouw aan hun nihilisme en anti-intellectualisme. Dat gaat niet zozeer over intelligentie als wel over conditionering; sociale media hebben deze groep gehersenspoeld met leugens en een minachting voor autoriteit en expertise aangepraat.” (bron)

Het is maar goed dat Sander zo’n klein menneke is. Was hij wel volgroeid geweest, dan zou hij met deze redenering wellicht iedereen meegezogen hebben in het vacuüm van het zwarte gat van zijn eigen navel.

The Quiet Part

Er zit een overeenkomst in de redenering van Sjoerd en Sander: beiden reduceren sociale media tot een oerkracht die als vanzelf mensen zou hersenspoelen, ieder gesprek zou saboteren en uiteindelijk alle gebruikers extreemrechts maakt. Ze ontkennen het bestaan van individuele gebruikers, de diversiteit van al die individuen en zelfs de gemene deler die sociale media maakt tot wat ze werkelijk zijn: open podia met (afhankelijk van welke je gebruikt, maar beiden bedoelen volgens mij louter Twitter) beperkte filters of controle.

Wat ze bedoelen, is dat Twitter niet doet wat zij willen, hoe zij het willen, en dat ze niet kunnen accepteren dat de overige gebruikers weigeren om hen als “autoriteit” of “expert” te zien. Sjoerd zette de reactiemogelijkheid vaak uit, Sander schold iedereen met een weerwoord uit voor “domme lul”, allebei reduceren ze hun critici tot lagere mensen en daarop plakken ze vervolgens het luie label “extreemrechts”.

Ze zeggen the quiet part out loud over hoe er in hun kringen over de commoners gedacht wordt en tonen zich daarin heel transparant.

Sander en Sjoerd zijn dan misschien wel weg, maar vele anderen die Twitter als “open riool” voor “extreemrechts” beschouwen, zitten er nog wel - niet zelden luidkeels te kermen hoe vreselijk het is op Twitter, maar toch weigeren om weg te gaan omdat Blsky en Mastodon sociale media-vacuüms zijn die nog het meeste doen denken aan de tagline van Alien: “In space no one can hear you scream”. En ze willen natuurlijk wel gehoord worden, want hun woord weegt zwaarder dan dat van aaaaaallle domme sukkels die ze proberen op te voeden.

Onder hen zijn chronisch verongelijkte “progressieve” types als oud-NOS-baas Hans Laroes, oud-NRC-hoofdredacteur Hans Maarten van den Brink, voormalige cabaretiers als Dolf Jansen en Diederik Ebbinge, CDA-saurus Pieter Gerrit Kroeger of oud-Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding Paul Abels, die allemaal uit de keurige borrelkringen van media, cultuur, NPO, politiek of publiek bestuur komen en de hele dag (hun zelfgeschapen karikatuur van) “rechtse” mensen het leven zuur trachten te maken, met in hun kielzog loopjongens- en meisjes van deze kliek, zoals leeghoofd Arend-Jan Boekesteijn, losse Godwinflodder Piet Lekkerkerk, islamitische dubbeltongen Nadia Bouras en Emine Oeigoer of naakte holbewoner Peter Breedveld, en hoe al die andere scheldende stalkers ook maar mogen heten die voor veel gemiddelde gewone twitteraars ook reden zijn om te zeggen: ‘Jep, de hel op sociale media, dat zijn De Anderen’.

De grootste droeftoeters bij de digitale dorpspomp zijn diegenen die enkel bestaan bij de gratie van hun reactionaire gereutel tegen (niet zelden zelfverzonnen) vijandsbeelden en tuurlijk, ook dat geldt twee kanten op. Maar als je ooit Baas van het Journaal was, zoals Laroes, heb je het dan echt nodig om alles persoonlijk te maken en de godganse dag te laten blijken hoe vreselijk je Wierd Duk vindt?

Ja, helaas, dat hebben ze nodig.

Ze vrezen sociale media namelijk meer dan wat dan ook, omdat die het speelveld gelijk hebben getrokken. Burgers hebben krant of televisie steeds minder nodig, omdat ze op internet steeds meer informatie kunnen vinden die niet alleen een ander beeld kan schetsen, maar ook laat zien dat krant en televisie heel duidelijk selectief zijn in hun keus van nieuws, bronnen en duiding. De NPO en de zelfverklaarde kwaliteitskranten hebben geen monopolie op moraal meer - dát is waar de Laroesjes niet tegen kunnen: dat mensen met andere opvattingen hun eigen informatie kunnen vergaren.

Deze man is een beetje gek, maar heeft hier een goed punt (klik voor draadje)

Daarom wordt de individuele zoektocht naar eigen informatie verdacht gemaakt, maar wisten de twitteraars en/of GeenStijl-lezers onder u niet al veel langer dat Hamas nog veel erger tekeer is gegaan dan de meeste reguliere nieuwsbronnen maandenlang deden voorkomen? Ja, dat wist u, want de beelden waren ruim voorhanden, evenals de getuigenissen, en op GeenStijl zijn en worden die - in tegenstelling tot in systeempers - dagelijks en van alle kanten (dus óók vanuit het Palestijnse perspectief) belicht.

Natuurlijk leidt een overdaad aan informatie ook tot verkeerde informatie en tot complotdenken - kijk maar hoe dwaas en verloren Forum voor Democratie en een deel van hun achterban is, en hoe snel dat demasqué zich voltrok. Er zijn helaas veel mensen die niet alleen een beperkt vermogen hebben om met datastromen om te gaan, maar er soms ook letterlijk gestoord van worden. Is dat dan ook al de schuld van sociale media? Dat geloof ik zelf niet - ik zit al dertien jaar ingeplugd op de mailbox van GeenStijl, waar vóór de grote groei van de socials ook al ruimschoots merkbaar was dat een ongefilterde online omgeving een vrijhaven is voor verwarde mensen. Internet heeft nou eenmaal óók de GGZ-gevallen een platform gegeven - superdemocratisch eigenlijk.

From the Socials to the Sea

Sociale media worden als containerbegrip door de Sjoerds en Sanders samengeperst tot een stok om “extreemrechts” mee te slaan, maar laten we het nu eens door de omgekeerde lens bekijken.

In de afgelopen maanden zie je bij veel zogenaamd weldenkenden de maskers zakken. Niet alleen is het antisemitisme van z’n besmuiktheid ontdaan; veel straten, stationshallen en universiteitscampussen vullen zich met mensen die zich solidair verklaren met een terroristische organisatie die een massaslachting gepleegd heeft op onschuldige burgers en daarbij niet alleen baby’s heeft verbrand, maar ook kinderen, jonge vrouwen en bejaarden heeft verkracht en vermoord en mensen heeft ontvoerd naar Gaza voor verder misbruik, vernedering en marteling. (NIET klikken op thisishamas.com als je geen bloederige bewijzen wilt zien.)

Onderzoek onder studenten in de VS laat zien dat bijna de helft van de deelnemers aan dergelijke betogingen niet eens weet welke rivier en welke zee er bedoeld wordt als ze de genocidale strijdkreet “From the river to the sea / Palestine will be free” scanderen. En wanneer hen wordt uitgelegd dat het betekent dat Israël en al haar inwoners van de kaart moet worden geveegd, is nog steeds maar zestig procent bereid hun steun voor de slogan en de achterliggende “strijd” te verminderen.

Veel van deze mensen zijn beïnvloed door het groepsdenken op… sociale media, en dan met name Instagram (vanwege het dominante progressieve karakter) en Tik-Tok, het meest verslavende en wellicht kwaadaardige Chinese algoritme van het internet. Hoe jonger, hoe sterker die invloed ten faveure van de Palestijnen en hoe groter de kans op onwetendheid over historische context.

De reguliere systeempers, zoals de DPG-titel waar Schimmelpenninck zijn schrijfschnabbel heeft, noch politieke kartelpartijen als die van Sjoerdsma, doen veel moeite om deze op complottheorieën en onwetendheid gebouwde anti-Israëlische (c.q. antisemitische) overtuigingen te temperen.

Integendeel, Sjoerdsma noemt Twitter eerder een “extreemrechts riool” dan sociale media een broedplaats voor hernieuwd antisemitisme. Schimmelpenninck ging nog verder, met zijn claim dat “extreemrechts” de verkiezingen gewonnen heeft omdat sociale media mensen van hun zelfstandige denkvermogen zou hebben beroofd. Hij rept daarentegen met geen woord over antisemitisme, maar hakt louter in op mensen die zijn wereldbeeld uitdagen, bekritiseren of simpelweg verwerpen. We kennen hem immers als iemand die Jan & Allemodaal dag in dag uit voor “domme lul” uitmaakte - en dan op de blockknop ramde.

Dat de NOS zich onderwijl afvraagt of je de bloeddorstige beesten van Hamas ook “vrijheidsstrijders” mag noemen, dat Sanders collega-columniste Asha ten Broeke steeds vooraan rolt in anti-joodse demonstraties en dat D66 pleit voor de totale vernietiging van het Russische leger maar wel om een Israëlische wapenstilstand tegen Hamas smeekt, dat vindt in hun kringen niemand ‘extreem’, het wordt simpelweg als norm beschouwd.

Gaslighting en groepsdenken zijn twee hele krachtige sociale drugs.

Maar niet iedereen is verslavingsgevoelig. Een kwart van het electoraat is echt niet per definitie “extreemrechts” is, maar heeft wel zo extreem genoeg gehad van de beperkte en zeer verwijtende wereldbeelden van Sjoerd en Sander, dat ze hun stem gewoon eens aan Geert Wilders hebben gegeven.

Mensen kneden van cijfertjes

Zo eindigen we bij hét vraagstuk van deze verkiezingen: hoe kon de PVV niet alleen de grootste, maar 37 zetels groot worden. Nou, heel simpel natuurlijk: het is dus de schuld van Sjoerd en Sander dat iedereen “extreemrechts” heeft gestemd. Klaar, class dismissed, lekker gewerkt iedereen.

Maar zonder gekheid: ik denk dat de PVV de grootste werd omdat er een perfect storm raast waarin talloze crises, politieke fouten en leugens en de naweeën van het desastreuze coronabeleid voorbijwaaien, opgestuwd door een intense teleurstelling over de omgang van de zittende politiek met door henzelf veroorzaakte problemen zoals het woningtekort, de onderwijsval en jazeker, ook de beroerde integratie (extra zichtbaar sinds 7 oktober), het migratiebeleid en de actieve ondermijning van met name ‘volkse’ cultuur door beroepsquerulanten. Nederlanders hebben niet alleen het gevoel de grip op hun land te verliezen, maar betalen daarvoor ook nog eens de prijs aan de pomp, de kassa en bij de thermostaat.

Verkiezingen in een kouwe snotterige week op slag van een dure Sinterklaas-maand waarin Zwarte Piet niet meer welkom is, brachten de storm naar de stembus.

Het haalde ook ineens razendsnel en zelfs voor zijn eigen kiezers heel onverwacht het sociale stigma van een stem op de partij van Wilders af.

Veel mensen lieten zich ‘ineens’ niet meer door hoogopgeleide veiligewijkers met topinkomens en hoge sociaal-maatschappelijke posities afschrikken van een PVV-stem. Wie daar een gevaar in ziet voor democratie en rechtsorde, zou zich niet moeten afvragen hoe “extreemrechts” mensen zijn, maar eens moeten proberen wat Sjoerd en Sander met heel veel herrie niet kunnen: je inleven in de situatie van anderen, in plaats van te acteren dat je - ondanks de kwalijke gevolgen - altijd aan de goede kant staat. Geen cijfertjes kneden van mensen, maar echte mensen kneden van cijfertjes, zoals sociaal-geograaf Josse de Voogd hieronder zo nuchter doet in de Ongelofelijke Podcast bij de EO (link naar uitzending):

Ik wil ‘m - puur op gevoel & onderbuik - wat specifieker maken door PVV-stemmers te beschrijven als mensen die geen antisemitisme in de straten willen, die hun vrije woord op internet willen kunnen plaatsen, maar nog veel belangrijker: die hun kinderen naar een veilige, goede school willen sturen en hen op een normale leeftijd naar een eigen huur- of koophuis willen zien vertrekken. Die hun (sociale huur-) woningen op een normale, betaalbare manier willen verwarmen, zonder te moeten luisteren naar eindtijdpreken over het klimaat. Die aan het einde van alweer een dure maand nog steeds boodschappen willen kunnen doen. Die hun eigen risico willen kunnen betalen. En die - inderdaad, en: mag het? - ook geen behoefte hebben om overspoeld te worden door mensen uit landen en culturen waaruit ze ideologieën en ontwikkelingsachterstanden meebrengen die leiden tot onveiligheid, het lastigvallen van vrouwen en een toename van publieke confrontaties met al dan niet door oorlog en ellende beschadigd geraakte mensen waar de Nederlandse overheid kennis, capaciteit en accomodaties voor tekort komt om ze in op te vangen begeleiden.

Gewoon, mensen, kiezers, búrgers die hun leven en leefomgeving niet tot een surrogaat van Nederland willen zien vervallen. Mensen die Sjoerd en Sander echt niet nodig hebben op Twitter, om hen te vertellen hoe “extreemrechts” ze daarom zijn. Dat weten ze zelf namelijk al lang: dat zijn ze niet, en ze laten het zich ook niet aanpraten.

Tot besluit onderstaand de laatste Revu-column van 2023, om in herinnering te brengen dat extremisme ook maar gewoon afhangt vanuit welke hoek je ‘t bekijkt, en wie de werkelijke viezeriken zijn:

De tweet van Sjoerdsma stemde me vrolijk

Awww. Sjoerd Sjoerdsma is van Twitter. “Ik verlaat twitter nu ik geen Kamerlid meer ben. Ooit was dit een prachtig platform om snel te weten wat er wereldwijd gebeurde of werd gedacht. Om direct met iedereen in gesprek te gaan. Het is helaas verworden tot een extreemrechts riool”, fuckyou’de vertrekkend volksvertegenwoordiger naar zijn publiek. Twee tweets eerder pronkte de D66’er nog met het lintje dat hem als vertrekkend Kamerlid was opgespeld.

Nog steeds is Twitter dé plek om te weten wat er wereldwijd gebeurt en hoe daarover in behoorlijk directe uitwisselingen wordt gedacht. Het probleem van Sjoerd is dat veel opvattingen slecht aansluiten op het wereldbeeld van D66. Bij de dorpspomp der verkiezingen verloor niemand derhalve harder dan D66: van 24 naar 9 zetels. Partijleider Rob Jetten wordt met zijn karige clubje in de nieuwe Kamerindeling thans omsingeld door een viervoud aan PVV-pluche.

De tweet van Sjoerdsma stemde me vrolijk. Al maanden zette hij onder veel berichten de reactiemogelijkheid uit, omdat hij donders goed wist dat hij slecht gepruimd wordt. De man die een vuige drankroddel over Johan Remkes de wereld in hielp, de corrupte campaigner die met de VPRO ruggespraak hield over hoe Sigrid Kaag het beste in beeld kon komen in een verheerlijkende documentaire. Hij heeft weinig fans, zeker op Twitter.

Zijn zurige afzwaai toont hoe D66 maar niet wil zien dat zíj de spookrijders zijn. Neem Jan Paternotte, die daags na de installatie van de nieuwe Kamer zijn roep om een wapenstilstand in Gaza weer liet sputteren, waar het wormvormige slungeltje Sjoerdsma juist eigenhandig de laatste Nederlandse F16’s naar Kiev zou brengen, als iemand hem de sleutels had willen geven - een opvallende tegenstelling in vredespleidooi versus oorlogszucht die mijns inziens een onfrisse houding jegens het recht op zelfverdediging van Israël laat doorschemeren.

Bij de PVV is enige fophef over iemand die vanwege de onverwachte groei noodgedwongen tegelijkertijd raads- en staten- én Kamerlid wordt. Maar onder de negen restzetels van D66 bevinden zich thans twee zwangere dames: verkiesbaar zijn terwijl je eigenlijk niet beschikbaar bent, dat is kennelijk doodnormaal.

Derhalve blijven we tijdelijk opgescheept zitten met niet-herkozen nummer 10, vervanger Tjeerd de Groot, een van de horkerigste narcisten die in jaren de Kamer bevolkte. In het verleden liep wel eens een PVV’er over naar de islam - Arnoud van Doorn, thans een radicale antisemitische complotdenker - en Tjeerd doet qua hoefijzerbrein aan hem denken: die heeft een verleden als bescheten boterbabbelaar in een slechtzittend pak als woordvoerder voor de zuivelindustrie maar als Kamerlid groeide hij uit tot geradicaliseerde agrariërhater die met sadistische zelfgenoegzaamheid de boerenstand dreigt te halveren. Hij noemde daarnaast een verslaggever van Ongehoord Nederland “fascist”. 

Maar laten we niet vergeten dat Twitter het werkelijke riool is.

Deze column verscheen in Nieuwe Revu 50 - 2023