Kernenergie: Noodzakelijk, schoon, maar nog niet perfect
En 50 jaar stilstand heeft ons niet geholpen
Zo langzamerhand ben ik kind aan huis bij de TU Delft. Mijn vierde bezoek in korte tijd bracht me dit keer naar het Reactor Institute met de vanaf de snelweg herkenbare koepel van de onderzoeksreactor. Professor Kloosterman was zo aardig om tijd voor mij uit te trekken om me bij te praten over waar we nu praktisch staan bij de toepassing van kernenergie voor civiel gebruik.
Jan Leen Kloosterman heeft zich in zijn jarenlange onderzoek gericht op het reduceren van de hoeveelheid en de levensduur van hoogradioactief afval dat ontstaat uit de toepassing van kernenergie. Hij promoot de laatste tien jaar de thorium-gesmoltenzoutreactor als de beste oplossing. We bespraken het gehele veld van onderzoek. Het is geweldig dat deze kennis aanwezig is in Nederland.
Mijn kernvraag (haha) was: als ik nu iets wil implementeren, gewoon morgen de schep in de grond, welke keuzes heb ik dan en hoe verschillen ze van elkaar? Dat leverde een heel interessant gesprek op.
Ik houd van schematische overzichten. Professor Kloosterman verontschuldigde zich dat hij die niet paraat had, maar zo gaat het ook: ik stel me een A3 voor (met plaatjes natuurlijk) met een eerste uitsplitsing in kernfusie versus kernsplitsing, waarbij kernfusie dan weer in koude fusie, Z-machine, hoge temperatuurfusie en hoge dichtheidsfusie uiteenvalt. En ook zoiets voor kernsplitsing. Dan een vinkje achter de leverbare opties.
Dat blijkt vervolgens geen lang lijstje. Bij kernfusie zijn het er zelfs nul maar bij kernsplitsing valt het ook niet mee.
Lang wachten kostte veel kennis
De brandstofkeuzes zijn beperkt. Als ik even over Plutonium-239 en Uranium-233 heenstap, blijven Uranium-235 en Thorium-232 over. Uranium-235 is de standaard brandstof in kerncentrales. Thorium-232 is een alternatief maar op dit moment nog uitsluitend in experimentele opstellingen. Dit is wel de lieveling van iedereen die kernenergie promoot want er is een heleboel van en het levert een kleinere hoeveelheid langlevend afval op. Je kunt ze zelfs zo bouwen dat de reactor naast thorium ook nog loopt op overgebleven hoogradioactief afval. Dan ben je daar ook weer vanaf. Een reactor gebruikt ook koelvloeistoffen. Op papier een uitgebreide keuze (water, zwaar water, verschillende zouten, lood, helium) maar alleen water en zwaar water zijn leverbaar.
Ik denk dat dat te maken heeft met de overgang van de experimenteerfase naar de bouwfase. In de jaren 1960 lagen alle opties nog op tafel en bestond er bijvoorbeeld ook een werkende thoriumreactor. Maar de wereld kiest, en in dit geval voor een standaard aanpak. Zo gaat Frankrijk na de oliecrisis van 1973 aan de slag. Tussen 1976 en 1986 bouwde het land 52 reactoren. Na de ramp in Tsjernobyl gaat in het Westen de boel op een laag pitje. Nieuwe ontwerpen besteden weliswaar nog meer aandacht aan veiligheid maar het wordt relatief stil. Zelfs Frankrijk begint pas in 2007 aan een nieuwe centrale, volgens een nieuw ontwerp maar met klassieke technieken. Die lange tussentijd betekent ook dat veel ervaring met bouw verloren is gegaan. Lange bouwtijden en kostenoverschrijdingen zijn het resultaat.
De laatste vijftien jaar zat er geen schot in. In de VS werd de bouw van acht reactoren nog goedgekeurd maar zijn er slechts twee daadwerkelijk neergezet. In Europa is het nog slechter. Vorig jaar is de bouw van drie reactoren goedgekeurd maar daarvoor moeten we al terug naar 2017 (Hongarije), 2014 (VK) en zelfs 2008 (Slowakije), en dat betreft dan ook nog twee reactoren van Russisch ontwerp waarvan de bouw in de jaren 1980 begon, maar werd stopgezet. Ondertussen is er daarvan één in bedrijf.
Kernenergie is een betrouwbare en efficiënte energiebron. We krijgen een groeiende vraag naar stabiele elektriciteit, mede vanwege de verdere introductie van kunstmatige intelligentie dat zonder verdere optimalisaties stroom blijft vreten. Landen worden weer wakker en oriënteren zich op de markt en hebben ondertussen ook besteld. Dus, wat kun je kopen en bij wie? Laten we eens naar de bestellingen kijken.
Tabel: Kernreactor-bestellingen sinds 2015
Enthousiasme voor kernenergie neemt toe
Er zijn veel meer plannen. Zo willen Polen en Oekraïne er samen zeker twintig van Hitachi maar voor de tabel heb ik het gelimiteerd tot bestellingen met vergunning. Alle centrales gebruiken uranium, geen thorium dus, en worden gekoeld met water. Het enige verschil is dat je kunt kiezen tussen centrales met hoge druk (PWR) en minder hoge druk (BWR). Je kunt wel kiezen uit verschillende vermogens. De grootste is de EPR, een Frans ontwerp, van 1600MW en de kleinste de NuScale van 77MW. Dat is echt wel mini, maar de bedoeling is er meerdere te koppelen. De BWRX-300 en NuScale hebben nog helemaal geen operationele reactoren maar zijn heel populair op de shortlist van geïnteresseerde landen.
De Russische VVER-reactoren domineren op dit lijstje. Landen als Hongarije (Paks II) en Turkije (Akkuyu) bouwen momenteel VVER-reactoren, met een totaal van veertien eenheden operationeel en zes in aanbouw wereldwijd. Maar de afhankelijkheid van Russische technologie roept zorgen op, vooral in de EU. Finland annuleerde nog een project met een dergelijke centrale in 2022. Deze week stond een voorstel op de agenda in het Europees Parlement om, naast gas en olie, ook de import uit Rusland van brandstof voor kerncentrales te stoppen. Lastig, want Rusland verkocht deze centrales ook als turnkey-project, met bouw, financiering, brandstoflevering, onderhoud en exploitatie. Maar als je nu nog moet beginnen, is dit geen handige keuze in de EU.
Ik ben blij te constateren dat de Europese landen plotseling over elkaar heen buitelen met plannen voor investeringen. Ook de Europese Commissie ligt niet meer dwars. Is dat genoeg? Wat staat er eigenlijk op dit moment in de wereld?
Tabel: Operationele Kerncentrales per Type, Aantal en Landen (stand mei 2025)
U ziet dat China er nu 47 heeft. Maar China bouwt op dit moment dertig reactoren van tezamen 28GW, binnen een paar jaar klaar. En er zijn nog zeventig stuks gepland waardoor er in 2035 200GW zal staan. Dat is razendsnel. Dan kijk je plotseling anders naar zo’n tabel. Ook is China veel breder in het aantal ontwikkelingen. Zo staat er een experimentele thorium reactor, maar ook een zogenaamde ‘pebble bed reactor’ is al operationeel. Deze laatste gebruikt balletjes brandstof die zelfs zonder koelvloeistof veilig blijven. Duitsland kreeg dit veertig jaar geleden niet voor elkaar en is ermee gestopt.
Heroriëntatie van EU-budget
De EU investeert miljarden in ITER, een experimenteel kernfusieproject dat pas na 2035 concrete resultaten kan opleveren – als het al slaagt. En dan is er nog decennia niets om daadwerkelijk te worden ingezet. In de VS zijn er meerdere concurrerende onderzoekstrajecten gaande.
De budgetten voor kernfusie en kernsplitsing horen in de EU bij elkaar. Wat naar fusie gaat, gaat dus niet meer naar splitsingsonderzoek. Terwijl kernsplitsing nu al betrouwbare energie levert. Het lijkt me verstandig opnieuw naar de verdeling te kijken met als doel een verschuiving van middelen naar onderzoek en ontwikkeling op het gebied van splitsingsreactoren. En dan met een focus op westerse technologieën om geopolitieke risico’s te minimaliseren. Materiaalonderzoek bijvoorbeeld zou heel nuttig zijn. Zeker als we reactoren op hogere temperaturen willen met sterk corrosieve koelvloeistoffen.
Het enthousiasme is er gelukkig weer. Nu moet het concreet worden. Mijn angst is dat projecten verzanden in ellenlange goedkeuringsprocedures die ook nog eens niet parallel lopen. China en de rest van de wereld wachten niet op ons.
— Auke Zijlstra is Europarlementariër namens de PVV. Voor NN schrijft hij over het wel en vooral wee in Brussel. Op X is hij te vinden als @EconoomZijlstra. Zijn eerdere Berichten uit Brussel zijn te vinden op deze pagina.
Aan- of aanmelden voor notificaties van separate onderdelen van Nijmans Nieuwsbriefje doet u via uw accountpagina. Normaliter is de commentfunctie alleen open voor paid subscribers. Omdat Auke een volksvertegenwoordiger is, zijn ze onder zijn bijdragen voor allen geopend.
India wil in 2032 op 22500 Mw zitten, maal 4 bijna dus.