Johan Derksen, selfie-solidariteit en Sigrid Kaars - Nijmans Nieuwsbriefje - Editie #21
Het werd een lelijke week voor de vermeende Nederlandse nuchterheid
Een razendsnel brandende kaars
Eerst even resumeren want van grap naar geannuleerd worden ging weer verschrikkelijk rap deze week nadat Johan Derksen op dinsdagavond een ouwe kaars uit de zure sloot viste en op de tafel van Vandaag Inside deponeerde. Woede op Twitter leidde tot stukjes in de courant leidde tot nog meer woede op Twitter, vooral bij mensen die het hele fragment nooit hadden gezien. Tafelgasten van Vandaag Inside werden naar andere programma’s gesommeerd om te verklaren waarom ze lachten om het verhaal. Zelden was Steven Brunswijk zo alomtegenwoordig in de media en gedwee (of was het mak?) onderging hij de publieke vernedering die van hem werd verlangd.
De avond daarop kwam een afzwakking van de anekdote door Derksen, maar de posities tegen de verteller waren al ingenomen dus de woede werd alleen maar aangewakkerd. Hoe durft deze vieze oude witte man een verkrachting te nuanceren! Haal hem van de buis! Voorgoed! Nu is het genoeg!
Het Openbaar Ministerie kondigde donderdagmiddag aan de zaak te gaan onderzoeken, wat de fakkeldragende horden alleen maar sterkte in hun overtuiging dat Johan Derksen een heel schap van die dikke Bolsius-cilinders in een doos had gedouwd. Misschien doet ie het nog steeds! Waarom kan die man al vijftig jaar vrij rondlopen, hoezo komt het OM nu pas in actie!?
Vervolgens vertrokken de eerste adverteerders en begon de spin bij Talpa, namens wie de vreselijke omroepambtenaar Paul Römer verklaarde dat Derksen en co hun excuses zouden maken in de uitzending van donderdag. Dat deden ze niet, ze hekelden juist de houding van Talpa, waarop een tafel vol zwaarmoedige vrouwen (en wederom The Artist Formerly Known As Braboneger) bij Op1 nog maar eens slappe koffie en kleffe cake serveerde bij de rouwprocessie tegen Johan Derksen, die geen spijt betuigde maar wel verklaarde te zullen stoppen met zijn programma.
Op1: slappe koffie, kleffe cake voor nabestaanden en een kaarsje voor alle slachtoffers van Derksen Goor vies schijnheilig gere-gereformeerd omroepland
Vrijdagmiddag, brekend nieuws: Vandaag Inside stopt er echt mee. Per direct. Bij Op1 zit Katja Schuurman 's avonds te somberen dat je niet meer gek mag doen tegenwoordig.
Zaterdagavond vertelde René van der Gijp aan De Telegraaf dat Paul Römer een lul is, Johan zich in de steek gelaten voelde en dat het nu al de zoveelste keer is dat er ophef ontstaat om niks, de discussie vervolgens totaal ontspoort en de Katja’s zich achteraf beklagen dat je niks meer mag zeggen in dit land.
Maar zou u haar doen?
Katja Schuurman, recent nog enigszins in opspraak omdat ze dure sandalen stond te promoten tegen een decor van zielige Afrikaanse hongerkindjes, was nota bene een van de meest prominente ondertekenaars van het adverteerdersbellers-manifest tegen GeenStijl in 2017. De hele kaarsus van Derksen heeft sowieso veel overlap met de Zou U Haar Doen-toestand van toen. Ook destijds kwam de verontwaardiging voornamelijk via de band: mensen die ergens anders hadden gelezen wat voor vreselijks GeenStijl nu weer had gedaan, werden meteen opgestookt met ten diepste onwaarachtige beschuldigingen over de vermeende intrinsieke vrouwenhaat van de “virtuele verkrachters” van het internet. En toen werd het, net als bij deze zoveelste Derksen-rel, heel snel heel lelijk.
Ik zal hier geen zestien alinea’s gaan herkauw-Calimero’en over hoe het Zou U Haar Doen-ding destijds van minuut tot minuut verliep. Droge samenvatting: Loes Reijmer schilderde GeenStijl in de Azijnbode in hyperbolen af als schepper van een universum voor seksistische complimentjes op internet, ik zag geen overtreffende trap voor die koddige hyperbolen en gaf haar dus maar gewoon op sarcastische wijze gelijk door reaguurders te vragen om seksistische complimentjes in te zenden.
Door luie zaterdagmiddagmoderatie liep dat her en der een beetje uit de hand, die comments hadden we echt beter moeten modden, maar dat deden we niet en vervolgens gebeurde bij GS precies wat er nu (wederom) bij Derksen gebeurt: iedereen die zich persoonlijk gekwetst wilde voelen, kon via de band vernemen hoe verschrikkelijk wij waren - twee paginagrote advertenties in NRC en VK deden de rest en GS was ineens de alpha en omega van niet alleen al het seksisme waar vrouwen ooit mee zijn geconfronteerd, maar ook van alle opgekropte frustraties die velen nou eenmaal hebben bij een blog dat weigert z’n bek te houden en braaf in de pas te lopen. U weet wel, van die momenten waarop Eelco Bosch van Rosenthal, Hans Laroes en Francisco van Jole ineens de koorknaapjes komen uithangen door hun heilige verontwaardiging te bezingen.
Ik heb tot op de dag van vandaag geen greintje spijt van de sarcastische stijlvorm waarmee ik stijlloos polemisch reageerde op de hyperbolische beschuldigingen van Reijmer, maar het was een wijze les in het belang van het handhaven van je eigen huisregels, als ook een eerste harde kennismaking met de kracht van particuliere verontwaardiging in grote groepen.
Een paar jaar later zouden #MeToo-kwesties bij diverse kopstukken achter dat boycot in het gezicht boemerangen, persoonlijk of in hun organisaties. Maar daar koop je ook niks voor verder.
Particuliere verontwaardiging
Vijf jaar later, GS bestaat nog gewoon, maar die lelijke krachten van particuliere verontwaardiging zijn alleen maar meer mainstream geworden - zoals de Derksen-casus laat zien. Mijn eigen vrouw was in eerste instantie ook gepikeerd toen ze hoorde over de anekdote van Derksen. Maar toen ze het clipje met eigen ogen bekeken had, in plaats van af te gaan op de verontwaardigsmachinaties van (sociale) media, reageerde ze al een stuk milder. Ze zag een man die een halve eeuw geleden als twintiger iets stoms gedaan heeft, zich er van bewust is dat het niet OK was en dat met de kennis van nu vertelt.
Je zou zelfs kunnen zeggen dat hij het gesprek over daders en slachtoffers een perspectief wilde geven zonder dat het meteen naar cancellen en verketteren hoeft te grijpen. Helaas, in deze tijd waarin de geschiedenis niet verder terug reikt dan je laatste zondige tweet, hebben we altijd haast om naar de uiterste conclusie te rennen.
Bovendien zag mijn vrouw wat de meeste mensen zagen, en wat de tafel deed lachen: een man die een oude anekdote smeuïger maakte, in een context van de door velen gemiste ‘vrijzinnigheid van toen’, waarin alcohol zowel bij de kaarsplaatsende “dader” als het dronken en gevloerde “slachtoffer” de grenzen hadden doen vervagen. Maar je proefde ook de dikke duim van een ouwe blaaskaak op tv, vijftig jaar later.
Johnny de Mol was eerder die avond gestopt met HLF8 en Derksen, die overigens niet beweert dat De Mol niks misdaan heeft of kan hebben, vraagt zich af hoe lang een misdraging je kan worden nagedragen. En dan vertelt hij dus zijn anekdote.
”Als ik eraan terugdenk, Wilfred: je schaamt je kapot”…
Maar van schaamte was bij Vandaag Inside weinig te proeven: de tafel lachte en in het zompige Twittermoeras bereidden de legioenen van kwaadaardig gekwetsten hun lange mars tegen oude witte mannen maar weer eens voor. Particuliere verontwaardiging is als een druppel zout water die het laagste punt zoekt en die avond stroomden alle druppels naar Johan.
Derksen als de prototype witte man. Als de zondigste aller zondaars. Als alpha en omega van al het leed dat alle vrouwen ooit is aangedaan.
Het is niet dat we in een tijd leven waarin je niks meer kan of mag zeggen, maar we zijn wel degelijk in een tijdsgewricht aanbeland waarin mensen, die op sociale media allemaal kleine voetstukjes voor zichzelf hebben geknutseld, veel te snel meningen, vertellingen, uitingen of gebeurtenissen op zichzelf betrekken en dan niet meer in staat zijn om de schouders op te halen, Twitter of de tv uit te zetten en door te lopen. Gekwetst zijn is nog steeds vooral een keuze, maar projecteren is nou eenmaal makkelijker.
(Het is zelden iemands intentie om anderen te kwetsen maar soms besluiten mensen toch gekwetst te zijn. De vraag is waar de verantwoordelijkheid van de zender ophoudt en waar de ontvanger een dikkere huid moet kweken. Ik denk dat wanneer een ontvanger iets op zichzelf gaat betrekken dat helemaal niet over hem of haar gaat en ook niet persoonlijk tegen die persoon bedoeld is, de zender weinig te verwijten valt.)
Het zou op zich nog vermakelijk kunnen zijn (‘haha, daar zit er weer eentje gekwetst te wezen’), ware het niet dat het sociaal modieus is geworden om in iedereen het slachtoffer te herkennen. Daar mengt schreeuwende particuliere verontwaardiging zich met mensen die zelf wellicht niet gekwetst zijn maar zich, zodra ze een zelfverklaard slachtoffer ontwaren, als reddende engel voor de gedupeerde willen opwerpen door hun slachtofferschap in status te verheffen - en zo zelf ook een graantje van de aandacht mee te snaaien.
Selfie-solidariteit
Als die selfie-solidariteit (‘Kijk mij eens begaan zijn met dit slachtoffer!’) zich verenigt tot een groepsfoto van gekwetsten en hun publicitaire begeleiders, ontstaat de hele lelijke, zure chemie - eentje dus, zoals rond het kaarsverhaal van Johan Derksen ging borrelen.
Zonder de beelden gezien te hebben en ontdaan van iedere context en nuance, krijgt de media-consumerende massa vervolgens te horen dat Johan Derksen iemand heeft verkracht met een kaars. C’est ça.
Die neiging tot absolutisme werd versterkt door de absurde beslissing van het Openbaar Ministerie om op de opheftrein te springen en een persbericht rond te sturen om een onderzoek aan te kondigen. Het groeiende publiek bij de schandpaal op de marktplaats van media & maatschappij zag nu niet alleen wat gekrenkte melaatsen en boze notabelen, maar ook nog eens de schout bij nacht die met de schuldvinger naar Derksen stond te wijzen.
Let wel, het Openbaar Ministerie wist ook niets of minder van het verhaal, dan de woorden waarin Derksen het op dat moment in twee verschillende versies (‘erin’ versus ‘rechtop tussen de benen’) had verteld. Dat is niet alleen hijgerig, dat is een ronduit gevaarlijke verdachtmaking. Gelukkig kon het OM op heel weinig bijval rekenen - daarvoor lopen ze iets te veel échte aangiftes van zedenzaken achter.
(Derksen zelf vertelde dat in zijn woonplaats Grollo de politie een spandoek met “verkrachter” moest verwijderen. Media schreven ook dat weer ongecheckt over, maar ik kon zo snel niet achterhalen of het echt zo was - ook weer tekenend voor de omloopsnelheid van ophef.)
Het kan nog gekker dan het OM, overigens: Op LinkedIn stuitte ik op een relaas van een advocate die de tekst van ‘het slachtoffer van Johan’ heeft geplaatst. Maar: het verhaal is volledig gefingeerd. Nep. Misleidend. De eerste reacties tuinen er vol in en pas na honderden comments heeft ze een hele kleine verduidelijking geplaatst dat het hier niet om het “echte - vermeende - slachtoffer” gaat. Maar zo is de selfie-solidariteit toch weer betuigd:
LET OP DIT RELAAS IS VERZONNEN - Jolande ter Avest on LinkedIn: — www.linkedin.com
Beste Johan, Wat een rotweek was het voor je. Voor mij ook. Je zei dat je je kapot schaamde. Ik schaamde me ook. Soms nog wel eens. Na 50 jaar.
Sigrid Kaars
Opvallend is wel dat op dezelfde dag dat de ophef over De Kaars opborrelde, er opnieuw een anoniem blogje over D66 online verscheen. Ook hier wordt het woord ‘verkacht’ gebruikt. Maar niet in de context van een jeugdzonde van de verteller, maar als een beschuldiging door het zelfverklaarde slachtoffer aan het penthouse-adres van Alexander Pechtold, waar bovendien volgens het blog aangifte van gedaan is.
Ook dit verhaal is niet te staven. Het noemt namen van D66’ers en gedragingen die passen in de lijn-Van Drimmelen, die we inmiddels op meerdere manieren kennen van D66. Dus het klinkt plausibel. Maar het is ook een zware beschuldiging. Gek genoeg werd daar bij Op1, in het Mediaforum op Radio 1 of in de verontwaardigde pers geen letter aan gewijd. Nadat Joost Vullings van de NOS het bestaan ervan had onthuld zonder in detail te treden, vond GeenStijl het blogje. We hebben er over bericht, maar: terughoudend. Want: het staat daar wel, maar je weet het niet. Zo het verhaal van Derksen helemaal van context werd ontdaan, zo moet hier juist nog context aan worden toegevoegd:
GeenStijl: Gaat rond in D66-appgroepen: anonieme MeToo-beschuldiging aan Pechtold — www.geenstijl.nl Maar wacht, eerst even luisteren naar de NPO
Het is een medialogica die ik ook na zo veel jaar nog altijd niet goed begrijp: waarom het ene wel, en het andere niet? Wat bepaalt het juiste moment voor momentum? Natuurlijk: in kringen van D66-haters ging het blog de hele week rond, maar de mainstream liet het liggen. Geen verontwaardigde columnistes, geen doodgraversblikken bij de talkshows over dit tekstje, geen processie van proxy-slachtoffers. Die waren allemaal druk met Johan.
Toen Sigrid Kaag vrijdag de wekelijkse persco deed, werd haar wel naar Derksen gevraagd (ze vond, zonder met haar ogen te knipperen, dat Derksen beter kon stoppen), maar niemand vroeg naar het blog over Pechtold. Waarvan het bestaan onder het Haagse journaille zeker wel bekend is, want het was dus Joost Vullings die het uit de wandelgangen van D66 vernomen had, en er op Radio 1 terloops kond van deed.
Waar het D66 van Sigrid Kaag interne kwesties met seksueel grensoverschrijdend gedrag (waar zelfs de politie bij aan te pas moest komen) eerst jarenlang stil hield voor de buitenwereld en daarna probeerde weg te moffelen in een “geheime bijlage” bij een openbaar rapport waaruit ze juist hadden geconcludeerd dat er niks aan de hand was, hebben we Johan Derksen nog nooit zo’n cultuur horen aanprijzen of verdedigen. Zoals hij ook geen homohater is omdat hij jonge voetballers op enigszins lompe wijze uit de kast probeerde te praten en zoals hij ook geen racist is omdat hij een goed gemikte grap over Akwasi en Zwarte Piet maakte. En Gijp is ook geen “transfoob” omdat ie een keer een pruik opzette om de spot te drijven met een Belgische presentator die presentatrice was geworden.
Spot. Dit is de eerste keer dat het woord voorkomt in de hele lange lap die je net gelezen hebt. Denk daar maar eens over na.
Nog geen kwartier na het hilarisch hypocriete splinter/balk-citaat in de vrijdagpersco werd bekend dat Vandaag Inside inderdaad de kaars pijp aan Maarten gaf. De medialogica die ik wél begrijp, is dat de frustratie van mensen die het moeilijk hebben met de groeiende maatschappelijke bekrompenheid van Nederland, zich onmiddellijk weer op hun favoriete vleesgeworden antipathie konden richten: Sigrid Kaars.
Video - Sigrid Kaag heeft met afgrijzen naar Johan Derksen gekeken — www.nieuwnieuws.nl 'Terecht als hij stopt' - 'Dit heeft niets te maken met cancel cultuur'
Ondertussen, op het balkon
Zin in vlammetjes nu
Is de brandende liefde wederzijds? — bunq.me
Via deze link kun je een kaarsje voor me opsteken
‘Een kaars! In een kut! En de hele tafel lachte!’ | Nieuwe Revu — revu.nl ‘Derksen stelde zijn eigen aangedikte vertelling een dag later naar beneden bij op de schaal van stoere jongenspraat, maar de posities waren al ingenomen’