Ressentiment drijft ook de volgende verkiezingen

Het weglopen van Wilders is niet het grootste probleem

We lijken af te koersen op een post-politieke samenleving. Immers: als de politiek niet meer levert - en dat doet het niet - zullen andere krachten het overnemen. Dat is geen gevoel, dat is meetbaar.

Je ziet het aan de manier waarop de VVD een extern consultancybedrijf van VVD’ers moet inhuren om een marketingcampagne voor het “milde midden” te starten waarvoor burgers zowel zelf de ideeën moeten aanleveren, als de kas moeten spekken. Kennelijk hebben ze zelf geen ideeën meer, deze partij die na twee decennia in het hart van de macht het land aan het toeval heeft uitgeleverd (en de toeslagenouders aan een heksenjacht).

Je ziet het aan de manier waarop de PvdA zichzelf opheft door de sociaaldemocratie te laten kapen door de onbezonnen grillen van neomarxistisch GroenLinks, een partij van radicalen die een rancuneleer dicteren waarin de Joden als eerste op de trein worden gezet. Je ziet het ook aan hoe de woorden van Geert Wilders geen voet aan de grond krijgen in landsbestuur, in een wisselwerking tussen ambtelijke onwil van de bestuurlijke kaste en politieke onkunde en bestuurlijke onervarenheid bij de PVV.

De opkomst van het populisme is niet het grootste probleem, want alle politiek kent gradaties van populisme. De sentimentele snik in het “Houd elkaar vast” van Frans Timmermans biedt immers ook nergens een oplossing voor. En wie de opkomst van het populisme zo vreest, zou toch juist blij moeten zijn met het weglopen van Wilders en het dus niet, zoals Dilan Yesilgoz doet, als een verwijt moeten gebruiken? Kennelijk heeft ze niets beters te verkopen om kiezers terug richting de VVD te verleiden.

Alleen in een vastgelopen democratie beweren politici dat alles dat mis gaat aan de ander ligt, in de hoop hun eigen gebrek aan oplossingen achter verwijten te kunnen verstoppen. Maar wie bestuurlijk niets bouwt, biedt daarmee ruimte aan de opkomst van andere krachten. Demografisch. Ideologisch. Religieus. Radicaal. En aan de kracht van het toeval, die scheppend zou kunnen zijn als we niet in een culturele laagconjunctuur leefden. Want hoewel de bodem echt nog niet in zicht is, zijn we daar wel onderweg naartoe. En als we die route blijven volgen, is niet alleen het beleid van Marjolein Faber straks verleden tijd.

Een essay over een land dat snakt de wederopstanding van oprechtheid:

‘Ik was beleid’

De kabinetsval was onnodig maar onvermijdelijk. De onwil van de VVD en met name NSC om met de PVV in een kabinet te stappen zorgde op voorhand al voor te zwakke soldeer om deze coalitie bijeen te houden. Ook de keuze om een ambtenaar naar voren te schuiven als partijloze premier, was een veel te dun laagje chroom over het geheel, en niet alleen omdat Dick Schoof slechts derde keus was. De acute situatie van de kabinetsval maskeert echter de dieper liggende problemen met het landsbestuur. De vraag moet niet zijn ‘wie nu’, maar: hoe dan wel?