Gelekt: Een onprettig gesprek in De Balie
Oh, die machteloze hunkering naar uitingen zonder gescripte clichés
De herdenking van Twintig Jaar Theo kan niet snel genoeg voorbij zijn, want de kitsch komt je nu al de keel uit. Eerder al stond hier de verzuchting dat de vieringen te vroeg begonnen zijn en dat de voorgangers ervan er echt zin in hebben, en voorwaar: daar is Yoeri Albrecht met het aanstootgevende bewijs.
Nou is ‘aanstootgevend’ in combinatie met Theo van Gogh niet à priori bezwaarlijk, maar als je leest wat Albrecht in De Balie van plan is - samen met onder meer Olga Zuiderhoek en Katja Schuurman - dan zakt de door bretels omhoog gehouden broek je van de bolle reedt.
De hunkering naar een prettig gesprek over Theo van Gogh leidt zo het zich laat aanzien in De Balie dit weekend tot een uiting van gescripte linkse clichés.
In een aan NN toegespeelde PDF is een soort draaiboek te lezen, getiteld ‘Een prettig gesprek zonder Theo’, bedoeld voor de herdenkingsdiensten rond Van Gogh dit weekend, waarin een karikatuur van Theo (gespeeld door een acteur) wat oude vrienden, zijn zus en zichzelf ontvangt voor vier prettige gesprekken. Hier het documentje:
Op zich - behalve een beetje lui bedacht - geen onaardig formatje want je moet toch wat met zo’n eeuwige verherbegrafenis, die dit jaar bovendien een heel weekend moet duren. Maar vervolgens kom je in het script een zin als deze tegen:
…de politiek rond Israël/Palestina NIET DEUGT ..
Geen idee wat Theo vandaag over Gaza te zeggen zou hebben, laat staan over Dilan Yesilgöz (die in 2004 sowieso nog drie of vier lidmaatschappen van andere partijen moest aannemen en weer opzeggen voordat ze überhaupt bij de VVD terecht kwam) maar in dit scriptje uit Huize Albrecht lees je dat een paar mensen het narratief van de avond in hun eigen straatje schrijven - en dat publiekelijk zullen vermommen als herdenking van een/hun grote held van het vrije woord.
Terwijl Theo toch vooral altijd voor zichzelf sprak en het dus bijzonder ergerlijk is als mensen namens hem statements gaan maken. Stellingnames die ook nog eens - goh toevallig - precies in de Avenue van het Linkse Nu passen (of kunnen we beter zeggen: in de duistere cul-de-sac van het policor progressivisme). Terwijl Van Gogh - sla er de biografie van Jaap Cohen desnoods maar op na - zeer pro-Israël was, zeker na 9/11.
Je zou als lijkvereerder dus net zo makkelijk en in volle overtuiging kunnen beweren dat Theo in een uniform van het IDF, met aan iedere arm zo’n bloedmooie, tot de tanden bewapende militaire Jodin, zijn eigen herdenking zou binnenvallen om eens lekker luidkeels het pleit van Israël te bezingen.
Dat gebeurt straks dus niet: dit draaiboekje suggereert dat geen enkele linkse, progressieve of om het even welke in Het Reservaat der Grachtengordeldieren gewaardeerde figuur of gedachte op het fictieve pijnbankje van de imitator-Theo’s wordt gelegd. In het script blijft ook de islam - toch bepaald geen onbelangrijk onderwerp in het oeuvre en de ondergang van Theo - gevrijwaard van kritiek, als ook iedere kwetsende sneer bespaard.
Als Theo in het sluitstuk van dit script door Theo zelf wordt geïnterviewd, gebeurt juist exact het starre tegenovergestelde: Theo wordt postuum een mening over het leed in Palestina in de schoenen geschoven, Albrecht krijgt de voogdij over het vrije woord toegewezen (in zijn eigen script, lol) en enkele bewindsvrouwen uit het cabaret van Wilders moeten - noblesse oblige - nog even door de morele mangel van Theo’s tot progressieve praatzuil geprogrammeerde gelegenheids-persona.
Zo is de simpele filosofie bewezen dat een herdenking pas écht sentimentele waarde krijgt wanneer die precies de betekenis krijgt die je er zelf aan toekent, en het ritueel aldus geschreven, onderstreept en (bij dezen en wegens verhindering van Leo Lucassen) peer reviewed door NN.
De ellende met een twintig jaar oud lijk is nou eenmaal dat zelfs z’n gedachtengoed te ver gecomposteerd is om nog op actuele kwesties te kunnen projecteren, zonder je eigen overtuigingen daarin te laten doorschemeren of, zoals hier in het script van Albrecht te lezen staat, leidend te laten zijn.
Aldus viert de tamelijk gezonde niet-roker dezes toch (en godnondeju ook dat nog - red.) een beetje zijn eigen gelijk, want recentelijk stond reeds op deze pagina’s al als volgt te lezen:
‘Het komt over alsof Theo van Gogh op deze manier door individuele sprekers en makers in hun eigen persoonlijke herdenking wordt gekneed: hij wordt erkend als bullebak maar moet postuum toch binnen hun morele kaders blijven passen, als ook binnen de steeds krappere marges van de (progressieve) mores van 2024.
Het is natuurlijk helemaal geen interessante als/dan-vraag wat de Theo die toen is achtergebleven, zou vinden van de Geert waarmee we het nu moeten doen, en al helemaal niet of dat alsjeblieft mag zijn wat Hanneke Groenteman, David de Jongh, Theodor Holman of schrijver dezes hoopt, wenst, of op toch wat gratuite wijze invult voor een twintig jaar oud lijk.’
Groenteman, Holman, óf Yoeri Albrecht dus. In diens eigen aankondiging van het ‘prettige gesprek zonder Theo’, helemaal bovenaan in het script, staat een tekst die de Balie-baas volgens dit opzetje dit weekend uit zal gaan spreken: ‘Theo van Gogh haatte de exploitatie van leed en had een broertje dood aan herdenken’.
Kennelijk wil Albrecht dat sentiment op ons allemaal overdragen. Als het u besmet en jeuk geeft, blijf dan vooral weg uit de Balie dit weekend want je loopt er voor lul, in dat mausoleum voor grootstedelijke dogma’s. Wat we twintig jaar geleden zijn kwijtgeraakt, ga je op dat herdenkingsfestival echt niet terugvinden, want zelfs de echo’s ervan galmen vals.
UPDATE 29 OKTOBER: BALIE-DAME WOEDEND
Hedenmorgen dinsdag 29 oktober woedend opgebeld door een programmaker van de Balie, Rockhaya Seck, die helemaal uit haar pantoffel schoot en voor geen enkele rede vatbaar was. Klik hier of op de screenshot van de tweet voor een - vond ik althans - vermakelijke uitwisseling met een ironische conclusie.
De twintigste viering van de dood van Theo van Gogh
De activiteiten rond de twintigste viering van de moord op Theo van Gogh zijn reeds losgebarsten. Vieringen, want de herdenkingen beginnen te vroeg om ceremonieel te zijn en bovendien lijken de voorgangers er echt zin in te hebben. 2 november kan niet vroeg genoeg beginnen en niet lang genoeg duren.
De gedichten van de rebelse Majakovski werden door de Sovjetautoriteiten gecensureerd, als ze teveel prijsgaven van zijn persoonlijke strijd met de partijleer. Na zijn zelfmoord in 1930 werd hij door de apparatsjiks en culturele elite van de Sovjet-Unie ook ingelijfd bij de ideologie; van non-conformist werd hij postuum omgeknutseld tot voorbeeldig symbool van gehoorzaamheid aan de partij - wat hij bij leven absoluut niet was. En zo zijn er vele voorbeelden.
"Over de doden niets dan goeds" klinkt dan opeens veel minder positief...
Je vorige stukje wou ik al voorstellen ter vervanging van die lange zin
van Potgieter in de oefenstof voor het tentamen Redekundige zinsontleding, maar dit kan in het eindexamen VWO. Du Perron en Marsman kunnen de deur uit.