Klimaatdoelen: van nachtwakersstaat naar een cipierssamenleving
Klimaatkilometers turven zorgt voor een Excelraster om je bewegingsvrijheid
Na het bedwingen van het water, het verkavelen van het land en het tot op de vierkante millimeter regisseren van verkeersstromen, woonwijken en natuuraanleg, mag het niet verbazen dat Nederland zich ook ten aanzien van “het klimaat” als beste jongetje van de klas wil presenteren. Wij controleren immers al eeuwen onze omgeving tegen de elementen, en waar mogelijk ook het toeval en het ongeluk. In een paar jaar tijd is discussie over de noodzaak van verduurzaming uitgegroeid tot een moreel gedreven miljardenindustrie, die zich steeds dieper verankert in de samenleving - en uw individuele vrijheden daarbinnen.
Het voelt alsof veel mensen niet door hebben hoe beperkend de klimaatregelen in de komende jaren kunnen (of misschien wat stelliger: zullen) worden. Wees gerust, dit is geen inleiding voor een speculatief betoog over toekomstige persoonsgebonden CO₂-budgetten die gekoppeld zullen worden aan je CBDC-wallet met digitale euro’s, noch over “planeetpunten”, de toekomstvisionaire vingeroefening van het Planbureau voor de Leefomgeving waar de oplettende GeenStijl-lezers onder u enkele maanden terug al mee werden verbaasd.
Nee, dit Nieuwsbriefje gaat over daadwerkelijk beleid, dat in de praktijk van kracht wordt en waarin vanzelfsprekende vrijheden verplichte kolommen worden in Excelsheets - en daarna komen de dwangmaatregelen, mogelijke boetes en uiteindelijk wellicht nog grotere vrijheidsbeperkingen. Het gaat om de verplichting voor werkgevers om de reisbewegingen van hun personeel te gaan registreren bij de Rijksoverheid. Ook al beschreven op GeenStijl, maar ik wil er hier wat dieper op in gaan omdat verrassend veel mensen ofwel het probleem met deze nieuwe klimaatmaatregel niet zien, of hem zelfs toejuichen. Dergelijke onnozelheid baart me zorgen en ik zal uitleggen waarom.
Maar eerst: een rondleiding door de nieuwe registratieregels voor werkgevers.
De WPM - Wat is precies het geval?
Vanaf 1 januari 2024 geldt voor alle werkgevers met meer dan 100 man personeel een “Rapportageverplichting werkgebonden personenmobiliteit” (WPM), wat betekent dat ze van alle medewerkers het zakelijk- en woon-werkverkeer moeten gaan registreren en bij de overheid aanleveren. Dat zijn volgens een persbericht van de Rijksoverheid ongeveer 8000 bedrijven, die samen 60 procent van alle werknemers in dienst hebben.
Deze WPM is een voortvloeisel van het Klimaatakkoord uit 2019, waarin is opgenomen dat de CO₂-uitstoot van “werkgebonden personenmobiliteit” in 2023 met 1,5 megaton moet zijn verminderd. Vanwege corona is het voornemen om bedrijven individueel te gaan normeren niet meteen geactiveerd, in het begin mogen alle werkgevers een “collectief plafond” hanteren. Vanaf 2026 kan dat plafond alsnog per individueel bedrijf worden opgelegd:
Bovenstaande tijdlijn komt uit deze handreiking voor werkgevers (pdf) van eind mei 2023. In dat document wordt gesproken over die 1,5 megaton CO₂-uitstoot die in 2030 in mindering moet zijn gebracht op het totaal. Opvallend is dat nergens genoemd wordt wat de totale uitstoot op dit moment is. In een presentatie van een jaar eerder - april 2022 - stond het volgende ‘grafiekje’. Het kan aan mijn gebrek aan wiskundig inzicht liggen, maar dit lijkt alsof iemand beleidstaal in een tekening heeft omgezet. Opvallender nog is dat in deze presentatie, te vinden op de website co2reductiemobiliteit.nl, nog gesproken wordt van een uitstootvermindering van “minimaal 1 Mton”, maar dat is kennelijk tussentijds naar boven bijgesteld voor de invoering van de WPM.
China stoot bijna 80 keer meer uit dan Nederland
De totale uitstoot is elders wel te vinden. Het CBS heeft cijfers, de website Our Sustainable Journey heeft beter uitgesplitste data. Daaruit blijkt niet alleen dat China 29 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen voor zijn rekening neemt en de VS nog eens 17, terwijl de hele EU maar 7 procent “schuldig” is. Omgerekend per hoofd van de bevolking heeft de individuele Nederlander een grotere voetafdruk (10,2 ton) dan een Chinees (9,6), maar ja: er zijn ruim tachtig keer meer Chinezen dan Nederlanders, dus op de grote schaal der dingen maakt een kleine (theoretische) daling geen enkel serieus verschil. Amerikanen (17,6 ton) en Russen (16,6 ton) maken het per hoofd van hun bevolking overigens nog bonter dan Nederlanders of Chinezen. Het idee dat Nederland een verschil kan maken op het klimaat door werkgevers te verplichten om de vervoerskeuzes van hun personeel te turven, is mondiale grootheidswaan met poldergebonden oogkleppen.
Geen creditcard, maar wel abonneren op Nijmans Nieuwsbriefje? Dat kan via deze loophole makkelijk met iDeal!
Los doneren? Nou graag! Klik hierrr of op NL79BUNQ 2066 5164 22. Vermeld je mailadres in de overboeking en ik zet je inschrijving naar rato om in een (tijdelijk) lidmaatschap.
Maar allez, wat is het uitstootcijfer voor mobiliteit in Nederland? 30,5 Megaton van de 167,9 megaton totale CO₂. Dat getal moet dus naar 29 en dat mogen de werkgevers met 100+ man personeel via hun werknemers gaan regelen. De handreiking van mei 2023 dicteert het volgende:
“De rapportageverplichting houdt in dat u ieder jaar een opgave doet van het totaal aantal gereisde kilometers door uw werknemers voor uw organisatie. De kilometers rapporteert u apart voor het soort vervoermiddel en type brandstof. Ook geeft u op of het om woon- werk- of zakelijke mobiliteit gaat. Als u alle gegevens in het digitaal formulier hebt ingevoerd, wordt de CO2-uitstoot van de woon-werk- en zakelijke mobiliteit van uw organisatie berekend.”
Werkgevers moeten hun rapportages zelf gaan opstellen. Dat betekent mensen aannemen, of externe bureaus (intermediairs) inhuren - een mooi stukje werkverschaffing voor ondernemers op het snijvlak van office management en consultancy. Dienstverleners, noemt de overheid ze. ‘De markt’, dus, die op klimaatgebied een steeds harder groeiende aanbodzijde krijgt aangereikt van de Rijksoverheid en daarmee steeds meer ondernemers afhankelijk maakt van (klimaat-) beleid. Het is een perfecte lock-in voor doelen die zichzelf gaan dienen, dankzij een overheid die het bedrijfsleven dwingt tot politieke commitments aan het klimaat.
Hoeveel zwaar telt een zakelijke e-bike mee?
Inzendingen door werkgevers of hun ‘dienstverleners’ zullen worden gecontroleerd door zogenaamde regionale Omgevingsdiensten, waar de overheid er 29 van heeft. Deze zullen ook de bevoegdheid tot handhaving krijgen:
“Bij de handhavingstaken kan worden gedacht aan het aanschrijven van ondernemingen en rechtspersonen die geen of onvolledige gegevens hebben verstrekt. Zo nodig kan een bestuurlijke sanctie in de vorm van een last onder dwangsom worden opgelegd om het indienen van de gegevens af te dwingen. Afhankelijk van het verstrekte mandaat legt het bevoegd gezag deze sanctie zelf op of wordt u gevraagd dit te doen.” (bron)
Beter lezen werkgevers dus heel nauwkeurig hun handreiking voor de WPM, die tot in beangstigend bureaucratisch detail uitlegt wat precies moet worden aangeleverd over de mobiliteit van het personeel (vervoermiddel, brandstof, aantal kilometers), op welke manier deze informatie kan worden verzameld (rittendeclaraties, middels afspraken met leasemaatschappen, via apps en de mooiste: door zelf op te zetten enquêtes onder de werknemers). Er wordt gesproken over het onderscheiden van zakelijke kilometers via de ‘forfaitaire methode’, er staan instructies over hoe werkgevers moeten omgaan met personeel dat de ene dag met de auto komt, de volgende met de trein en de derde vanuit huis werkt en ik kom zelfs een voorbeeld tegen waarin iemand met een elektrische fiets vanuit België naar zijn werk in Nederland peddelt, en hoe dat moet worden geregistreerd. Er wordt daarnaast expliciet onderscheid gemaakt tussen normale fietsen, standaard e-bikes en speed pedelecs. Klimaatwaanzin presenteert zich in deze absurdistische details.
Je vraagt je af: Hoeveel ambtelijke uren (en bijbehorende uitstoot) moet er alleen al in het opstellen van de voorwaarden voor de WPM zijn gaan zitten?
Er zijn ook ingebouwde coulances hoor! Reizen per (veer)boot hoeft de werkgever gelukkig niet mee te tellen, en voor carpoolen geldt het standaard landelijk gemiddelde van 1,07 inzittenden per auto, een ambtelijk normgetal dat u tot nu toe - hoop ik voor u - nog nooit eerder gehoord had. En de totale CO₂-uitstoot rekent de overheid voor de werkgevers uit, dat hoeven ze na al dat dure en omslachtige registratiewerk niet zelf te doen.
Waarde creëren uit aardappelen
Dan, als alle data verzameld zijn, is dit volgens de handreiking de volgende stap:
"In 2026 evalueert het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de CO₂-reductie die in 2024 en 2025 is behaald. Als bedrijven en organisaties goed op koers liggen, blijft het bij rapporteren. Als dit niet lukt, kan vanaf 2027 een wettelijke norm per bedrijf worden ingesteld waarmee slimmer en zuiniger reizen kan worden afgedwongen."
Kijk, daar komt de dwang dus mogelijk al in 2027 om de hoek zetten. Geen complot, geen doemdenken van schrijver dezes, maar gewoon een uitgeschreven beleidsagenda. Maar voordat ik in het slot van dit Nieuwsbriefje uitleg waarom ik me daar bezorgd en boos over maak, eerst enkele vragen waarop de handreiking geen antwoorden biedt. Zoals:
Wordt bij de evaluatie door het ministerie van I&W straks een gewogen gemiddelde genomen van alle bedrijven, of gaat men het per bedrijfstak, per regio of per stad versus land berekenen? Want ik kan me indenken dat een advocatenkantoor of accountancy firm op de Amsterdamse Zuidas met 100+ werknemers een groot aantal (elektrische) stadsfietsers, bus- en tramgebruikers of treinreizigers kent, terwijl - noem eens wat - de Grolschbrouwerij in Groenlo, of de Aardappel Verwerkende Industrie van Keppel en Omstreken, waar ze waarde creëren uit aardappelen, veel personeel zal hebben dat dagelijks uit provinciale dorpskernen moet forenzen om bier te brouwen of friet te snijden. Moeten die straks hun auto laten staan in ruil voor OV dat nauwelijks rijdt in die gebieden? Of moet de werkgever een soort schone schoolbus gaan inzetten? Personeel uit Rest van Nederland zal, zo vrees ik, nooit evenredig uitstoten ten opzichte van rekenmachine-professionals met een Randstadrailkaart, of beftoga’s met een bakfiets - waardoor de meeste verlaging van die 1,5 Megaton dus ‘in de provincie’ te halen zal zijn.
Je kan op voorhand uittekenen wie straks de pineut zijn, en dat zijn niet de voornoemde “dienstverleners” die vanuit kantoorvilla’s hun bedrijfjes bestieren waar werkgevers hun registratieverplichtingen aan zullen uitbesteden zodat ze zelf gewoon verder kunnen met hun eigen werk. Het zijn ook niet de grote stadskantoren, waar de fietsenstalling groter is dan de parkeergarage. De verminderingsdwang komt op de schouders van een arbeiderskaste die dagelijks tweemaal dertig kilometer woon/werk moet reizen met een tweedehands dieseltje om bijtijds in te kunnen klokken voor een avonddienst op fysieke productielijnen. Hun werkgevers krijgen straks de opdracht hun personeel op andere vervoersgedachten te brengen - of anders…
En dan nu afrekenen met de onnozelen
Mocht de feitelijke uiteenzetting van het extreem ingrijpende bureaucratische karakter van de WPM-plannen u nog geen rillingen bezorgen, of sombere gedachten geven over grauwe gelijkschakeling voor een hoger ideologisch doel dat verdomd veel lijkt op een vorm van beklemmend heilstaatdenken dat wordt afgedwongen door een kleine kaste van bestuurlijke elites en gehandhaafd door ambtelijke onderdanen die onmeetbare effecten op het klimaat gebruiken als wapen om u via uw werkgeverd op de knieën te dwingen. Dan zal ik proberen om hieronder zo strak en simpel mogelijk de benauwende effecten van dit beleid te schetsen:
Het effectieve probleem voor je individuele (bewegings-) vrijheid is dit: De Rijksoverheid maakt werkgevers aansprakelijk voor het gedrag van hun personeel, en bouwt daarmee een buffer tussen de individuele burger en hun ivoren torens. Klagen bij de baas over zijn bemoeienis met jouw vervoerskeuzes zal zinloos zijn, want de baas zegt ‘Ik moet van de overheid’, en is dus ook maar een door bureaucratische dwang geforceerde boodschapper van andermans klimaatbeleid. De overheid blijft relatief buiten schot en mocht een journalist van de systeempers het toch in z’n hoofd halen om vragen te stellen aan het ministerie, dan hoeven die op hun beurt enkel te zeggen: Moet van het klimaatakkoord, van Fit for 55, van Frenske en van Brussel. Anders nog iets?
Burgers policen burgers - waar kennen we dat van?
De overheid coöpteert op deze manier het bedrijfsleven voor bepaalde klimaatdoelen waarvan de (mondiale) impact verwaarloosbaar is, maar die iedere burger persoonlijk verantwoordelijk maken. Het real life effect is dat burgers worden gedwongen om andere burgers te policen - te handhaven. Immers, de werkgever is net zo goed een burger als de werknemer, met als enige verschil dat hij (of zij) enerzijds een overwicht over laatstgenoemde heeft en anderzijds degene is die gehoor moet geven aan de regels die de overheid hem (of haar) oplegt. De werknemer zal wellicht mopperen als de werkgever hem meer thuiswerkdagen beveelt, of de lease-auto afneemt in ruil voor een NS trajectkaart, maar zich toch bereidwillig opstellen uit vrees om bij weigering zijn baan te verliezen. De werkgever zal gehoor geven aan de overheidsdictaten uit vrees voor boetes, dwangsommen of erger. Iedereen bewaakt zijn eigen belang, zodat de overheid kan pretenderen dat we samen voor het klimaatbelang opkomen.
De manier waarop de overheid werkgelegenheid creëert door “dienstverleners” een markt aan te bieden om voor grote bedrijven deze registraties uit te gaan voeren, zorgt bovendien dat een groeiende groep ondernemers voor hun inkomen afhankelijk is van overheidsbeleid. Vanuit hen zal natuurlijk geen bezwaar klinken tegen deze registratieverplichting werkgebonden personenmobiliteit. En waar die nu begint met een collectief plafond voor alle werkgevers met honderd man of meer personeel, gaat het vanaf 2026 over op individuele bedrijfsbeoordelingen. Ook als de uitstootdaling voor 2030 gehaald wordt, lonkt daarna 2050, waar een nog verdere daling moet zijn bereikt. Dat betekent dat je er vanuit kunt gaan dat ook werkgevers met 50+ personeelsleden straks onder de WPM vallen, daarna die met 10+, en uiteindelijk zal ook RAM-rijdende ZZP-timmerman met een elektrisch bestelbusje (of een karretje achter zijn elektrische fiets) naar zijn klussen moeten.
Goed, nu sla ik misschien een beetje door. Maar de extreem gedetailleerde opzet van het registratiesysteem laat zien dat het de overheid meer dan menens is met dit bewegingsbeperkende plan. Het toont ook aan: onder de dekmantel van klimaatdoelen verandert de nachtwakersstaat langzaam in een cipierssamenleving, waarin iedereen tot elkanders handhaver wordt gemaakt. Je hoeft alleen maar aan de coronajaren terug te denken om te weten hoe dat voelt - maar als je het toen niet zo ervaren hebt, is dit misschien een goed moment om een geschiedenisboek over de repressieve successen van communistische landen te gaan lezen.
De privacy van “deelnemers” wordt gewaarborgd, want gegevens mogen anoniem worden aangeleverd, zegt de handreiking. Maar hun bewegingsvrijheid wordt wel in kaart gebracht. Ze hoeven je naam niet te kennen om je vrije mobiliteitskeuze uiteindelijk wel te kunnen inperken en de klimaatdoelen heiligen deze middelen. De staatssecretaris van I&W zegt dat immers letterlijk, in het citaat op de afbeelding hierboven.
Bijna iedereen wil best iets bijdragen aan verduurzaming, een schoner milieu of misschien zelf wel “het klimaat”. Vlees eten, vliegen, energieverbruik en andere consumptiekeuzes liggen dagelijks als vraagstuk op tafel en leiden zowel bij bedrijven als bij burgers al bijna ‘als vanzelf’ tot verandering. Vrijwillig gestuurd, zou ik dat noemen, want sociaal gedrag is besmettelijk. En dat geeft niks, zolang je maar óók in vrijheid de keuze kan maken om niet, of minder sterk, mee te doen aan deze veranderingen. De vraag is dus hoe dichtbij overheidsbeleid mag komen voordat een bijdrage niet langer vrijwillig is, maar via wet- en regelgeving wordt afgedwongen op een manier die ten koste gaat van vrijheden die we nu nog als vanzelfsprekend beschouwen.
Als mijn Nieuwsbriefjes u bevallen, overweeg eens een betaald abonnement? Klik:
Heeft u geen creditcard? Klik hieronder voor een abonnement via iDeal:
Liever geen lidmaatschap, maar per Nieuwsbriefje bepalen of-ie u iets waard is? Gebruik deze veilige doneerknop:
(En mail na betaling met welk adres u bent ingeschreven, dan zet ik uw inschrijving naar rato van de donatie om naar een tijdelijk lidmaatschap!)
De Corona maatregelen waren dus een soort van try-out.
Kijken “hoever kunnen we gaan?”!
Mijn wantrouwen en aanhoudend commentaar op de Corona dwangmaatregelen werden door Geenstijl beloond met een perma-ban.
Klimaat lockdowns verschenen toen al aan de horizon.