Bestaanszekerheid. Het hippe Haagse maar vaak misleidende modewoord
Kent u de prijs van een halfje bestaanszekerheid?
Heel gek, maar ineens hoor je overal het woord ‘bestaanszekerheid’. Dankzij Pieter Omtzigt heeft Den Haag het woord omarmd alsof ze het allemaal zelf hebben uitgevonden, verbeterd en natuurlijk altijd al hoog in het vaandel hebben gehad.
In NRC Handelsblad verscheen zelfs al een tabelletje met turfstreepjes hoe vaak verschillende partijen het woord gebruikt hebben in de periode 2010-2023. Dat grafiekje is een perfect voorbeeld van goochelen met getallen, maar ook van misleiding via meerdere betekenissen.
Ik zag PvdA’ers en CDA’ers met de turfstreepjes paraderen en klappen voor zichzelf, omdat ze in absolute aantallen het lijstje aanvoeren. Boven Omtzigt, wiens naam pas op plek 6 opduikt, nou jullie weer, NSC-fans! Het is typisch Haagse ketelmuziek van een (helaas in het politieke Umfeld dominante) slag mensen dat denkt dat een toezegging van de minister om een probleem aan te pakken al tweederde van een oplossing is, ongeacht de uitvoering. Het woord bestaanszekerheid uitspreken, staat voor hen gelijk aan bestaanszekerheid garanderen.
Zo bezien is de PvdA alsnog de beste partij voor kiezers die bestaanszekerheid zoeken - die kiezers moeten alleen niet vragen wat het precies betekent, wat het inhoudt en wat er concreet voor gedaan moet worden. Want dan blijft het stil. Hallo, 108 keer ‘bestaanszekerheid’ in 13 jaar, is dat niet voldoende onderbouwing of zo? Het Lid Omtzigt komt maar tot een armetierige 40!
Ja, leuk. Maar het Lid Omtzigt zit pas twee jaar als zelfstandig Lid Omtzigt in de Kamer. In z’n eentje, in tegenstelling tot (voorheen/ooit) grote fracties als die van CDA en PvdA. En wie weet hoeveel van die 63 keer dat het CDA ‘bestaanszekerheid’ zei, ook nog op Omtzigts naam geturfd kunnen worden tussen 2010 en zijn functie elders? De échte winnaar, als je daarvan kunt spreken bij dit nietszeggende turftabelletje, is Sylvana Simons, die in haar eentje namens BIJ1 in twee jaar tijd 58 keer het woord gebruikte - 29 keer per jaar, tegen 20 voor Pieter. En nog zegt dat dus niks, want iets zeggen en iets doen, zijn nogal uiteenlopende dingen.
Je kan dus met een beetje cynisme (en dat heb ik) in dit lijstje ook nog een steek richting Omtzigt zien vanuit NRC, want het wekt op valse wijze de indruk dat de partijleider van het kersverse NSC helemaal niet zo met bestaanszekerheid bezig is als hij zelf graag suggereert.
De prijs van een halfje bestaanszekerheid
Of Omtzigt de bestaanszekerheid voor de gemiddelde Nederlander (en zeker de Nederlander onder het gemiddelde) zal verbeteren, moet natuurlijk nog blijken, maar hij heeft de term in ieder geval aantoonbaar geagendeerd. Niet door vooralsnog daadwerkelijke verbeteringen te leveren (hoe kon hij, immers, in z’n eentje vanuit de oppositie), maar wel door bij herhaling en onderbouwd aan te geven hoe op diverse beleidsterreinen die zekerheid wordt ondermijnd.
Zoals op de huizenmarkt, die het vooral jonge werkenden steeds moeilijker maakt een dak boven het hoofd te vinden of te behouden. Door de energieprijzen en de inflatie in de boodschappenkar, die bij steeds meer gezinnen letterlijk tot de harde keus tussen een extra boterham of een graadje meer op de thermostaat heeft geleid. Door het toeslagendebacle, waarin onschuldige burgers geen zekerheid konden opbouwen omdat de overheid hen tot verdachte had bestempeld, of erger. Door Teslasubsidies, douceurtjes voor mensen die het toch al goed hadden, af te zetten tegen de stijgende accijnzen aan de pomp voor de ‘gewone’ automobilist en de lastige vraag te stellen hoe het klimaat daarvan in vredesnaam kan profiteren?
Ook na het verschijnen van de Miljoenennota wist Omtzigt heel snel de vinger op de zere plek te leggen: de middeninkomens kunnen hun zekerheid nauwelijks vergroten, zelfs niet als ze (financiële) sprongen maken in het leven. De netto-opbrengst van opwaartse mobiliteit is te verwaarlozen terwijl energieprijzen, accijnzen en inflatie hard(er) stijgen dan lonen, inkomens en toeslagen.
Maar dan nu de misleiding, die zich verschuilt in de omkering. Waar Omtzigt de term ‘bestaanszekerheid’ naar boven heeft geworsteld op de lijst met electorale buzzwords door te wijzen op hoe en door welke (neven)effecten van beleid mensen daarin worden geremd of beperkt, claimen andere partijen het woord nu in de betekenis van een soort voldongen actie waar zij voor stáán. Iedereen in Den Haag is groot voorstander van bestaanszekerheid, allemaal willen ze het voor iedereen, niemand mag het aan bestaanszekerheid ontbreken en allemaal weten ze wat een halfje bestaanszekerheid kost bij de bakker en kennen ze de de prijs van een liter bestaanszekerheid in het koelschap van de supermarkt. Hallo, uw bestaanszekerheid is de bestaanszekerheid van het politieke bestuur. We staan voor u en we bestaan voor u, beste burgers!
Suggestie is driekwart van het systeembestuur
Ziet u het verschil? De één wijst op een groeiend gebrek aan iets essentieels, de ander strooit strategisch met een gegarandeerde levering. Dat doen ze bijvoorbeeld door te suggereren dat Omtzigt een soort populist is: “Ooooh, hij zegt dat we niet ons best doen voor de bestaanszekerheid, maar daar zijn we dag in dag uit mee bezig! Hij heeft zelf nog nooit geregeerd! Staat maar te roepen aan de zijlijn, als ie tenminste niet ziek in z’n bed ligt!” Je ziet dat soort retoriek niet alleen bij de moreel corrupte Henk Kamp, een arrogante aaseter als Henri Bontenbal of professioneel viezerik Alexander Pechtold, het is een listig retorisch gifmiddel dat je bij velen tussen de regels door ziet sijpelen, zowel in de systeempers als ook bijvoorbeeld hier in de nieuwsbrief van voormalig VVD campagnemedewerker Mark Thiessen.
Omtzigt is - in tegenstelling tot lachertje Baudet - een serieuze bedreiging voor de gevestigde orde, die jarenlang tevreden kon baden in toezeggingen van ministers, die niet werden waargemaakt maar waar ook nooit meer iemand naar vroeg. Suggestie was driekwart van het systeembestuur, maar nu politici als Omtzigt (en anderen, natuurlijk, maar hij is dé prominente uitdager bij deze verkiezingen) het gordijn voor die suggestie hebben weggetrokken, werkt die magie niet meer.
Met voorbeelden zoals onderstaand heeft Omtzigt zaken die burgers zelf ook weten, zien en voelen de afgelopen jaren handen, voeten, onderbouwing en een stem gegeven waar Haagse coalitiepartijen plus de immer medeplichtige fopfusie GroenLinks/PvdA het benauwd van krijgen. Daarom proberen ze de afzender neer te zetten als de ondermijner van een systeem dat zonder zijn aanhoudende ‘aanvallen’ gewoon prima zou werken voor iedereen, en met de beste bedoelingen bovendien.
Of je worst lust
Zodoende proberen ze de term ‘bestaanszekerheid’ terug te kapen voor hun eigen campagnes. Om het gordijn weer voor uw ogen te laten zakken. Het NRC-tabelletje en de reacties daarop bevestigen de gretigheid waarmee het woord tot een belangrijke campagnekreet is gebombardeerd. Diverse partijen proberen het naar zich toe te trekken. Gewoon doen alsof het altijd al je kerndoel was. Alsof het sociale contract niet vernieuwd hoeft te worden. Alsof recht zo die gaat met de VVD van na Mark Rutte of de oude wijn in nieuwe zakken met de fopfusie van Frans Timmermans het juiste antwoord (no pun intended) kunnen zijn op wat we de afgelopen jaren aan bestaanszekerheid zagen afbrokkelen en verdampen.
Nou kan het lijken of dit Nieuwsbriefje een verkapte oproep is tot een stem op Omtzigt, van wie de vaste lezer weet dat ik ‘m heel hoog heb zitten. Maar ook hier kan de betekenis dubbel uitgelegd worden: is het een pleidooi vóór Pieter omdat hij het belang van bestaanszekerheid terug op de agenda heeft gekregen, of een waarschuwing tegen de valse profeten die dat woord van Pieter proberen af te pakken, door hem als boodschapper te beschimpen of beschadigen en de essentie terug te brengen tot een loze toezegging waar na eind november niemand nog navraag over mag doen?
Het antwoord is retorisch en voor de goede verstaander: of je worst lust.
Substack accepteert nu - als het goed is - ook iDeal en automatische incasso! Mocht dat niet genoeg gemak zijn om u over de streep van een betaald lidmaatschap te trekken, dan gooi ik er via onderstaande knop ook nog 20 procent deflatie overheen voor het eerste jaar. We moeten immers allemaal aan onze bestaanszekerheid denken.
Of opteer voor een eenmalige bestaanszekerheidsbonus:
Lijkt mij onzin te turven hoe vaak het woord bestaanszekerheid wordt gebruikt door wie. PO heeft veel minder spreektijd dan welke andere partij dan ook. Geeft ook de onzin aan van Den Haag. Degene die, jaren geleden, begon met het agenderen was Sadet Karabulut. Zij sprak oa van werkende armen. Maar ja SP, wordt niet naar geluisterd.