'Insta en Facebook verwijderden een video van Hans Teeuwen'

Ironie is een ingewikkelde kunstvorm

Schrijf u in voor deze nieuwsbrief en u krijgt iedere woensdag een Blauwe Hap van Theodor Holman geserveerd.

Laatst werd een filmpje van de cabaretier Hans Teeuwen van Instagram en Facebook verwijderd.

Vermoedelijk had er iemand geklaagd en werd de ironie niet door AI en zijn begeleiders opgemerkt.

Ironie is bij uitstek gereedschap voor de cabaretier die iets aan de kaak wil stellen. Ironie is ook het wapen voor wat vroeger ‘de gewone man’ werd genoemd. Je deed een forse uitspraak, maar je omgeving wist dat je het omgekeerde bedoelde omdat je soms de waarheid niet kon zeggen. Ironie is een vorm van codetaal; je versluiert de betekenis, want je manier van zeggen of je toon kan van invloed zijn, evenals de algemene ontwikkeling die je hebt en de context.

Als ik zeg dat Rembrandt een geweldig schilder is, zal niemand mijn uitspraak betwijfelen. Maar als ik zeg dat Rembrandt een prutser is die niets begrijpt van licht en donker of de werking van verf en kwast, dan mag je veronderstellen dat ik ironie bedrijf.

Op een goede manier ironie bedrijven is een kunst - en Hans Teeuwen beheerst die.

Maar er zit een bedenkelijke kant aan ironie.

Dat is het welbewust niet willen begrijpen en je uitspraken vervolgens expres verkeerd interpreteren om je vervolgens aan te vallen. Je ziet het op X vaak gebeuren.

Voorbeeld: In een ‘discussie’ schreef iemand aan Bart Nijman en mij: “En denk je dat ik maar een seconde geloof dat het jou en Holman om het welzijn van de joden te doen is? Jullie zien graag kinderen in Gaza vermoord worden, daar houdt het mee op.”

Ironie - of dacht iemand werkelijk dat Bart en ik graag kinderen in Gaza vermoord zagen worden? Ik kon geen ironie in deze tweet ontdekken, al was hij belachelijk. Dus ik schreef terug:

“Bart en ik hebben gisteravond weer heerlijk Gazaanse babies op een bedje van graftakken gegeten, terwijl we toekeken hoe peuters door bommen werden omgebracht.”

Misschien niet sterk, maar was het ironie? Wel zeker. Want zaten Bart in en ik Gaza? Nee. Kan je daar babies eten? Nee. Bestaat er ‘een bedje van graftakken?’ Nee. Zou ik misschien met deze tweet het omgekeerde hebben bedoeld, namelijk dat ik het walgelijk vind dat kinderen worden gedood? Wie vindt dat niet trouwens? Weerlegde ik daarmee niet de beschuldiging dat Bart en ik graag kinderen vermoord zagen worden? Ik dacht van wel.

Maar onmiddellijk begon het welbewust verkeerd interpreteren.

Ik maakte grappen over dode Gazaanse kinderen, dat was walgelijk, mocht ik niet doen want daar maak je geen grappen over. Er werden meteen brieven en tweets naar Het Parool gestuurd. (Okee, die mensen hebben uiteindelijk gewonnen.)

Betreur ik één en ander? Ach, expres verkeerd interpreteren en daar slachtoffer van worden, hoort bij ons vak. Ik heb vrienden en vriendinnen gehad die alles letterlijk namen en ironie niet begrepen.

Als Youp ‘pisnicht’ schrijft, wordt Paul de Leeuw kwaad.

Ik ken meer voorbeelden, maar die noem ik hier niet omdat ik dan te lang in de weer ben met het uitleggen van de context.

Ik wil alleen maar zeggen: er zit een gevaar in ironie, juist omdat je het omgekeerde bedoelt. Is het dan verstandig om ironie niet te gebruiken? Nee, gebruik het indien nodig en leuk. Er is wel eens geopperd om een bepaald ironieteken in te voeren die je voor een ironische boodschap zet. Maar daarmee dood je de ironie.

Zeg dus dat je Jan Paternotte van D66 geweldig vindt, dat je een enorme liefhebber bent van de NOS en dat je echt niet zou weten waarom de publieke omroep onbetrouwbaar is.

---

Schunnige Zinnetjes

• Nu Van Baarle (DENK) weet wat Hitler met de Joden in de Tweede Wereldoorlog heeft gedaan, schaamt hij zich tegenover Hamas.

• Ik vermoed dat Kaag overweegt op DENK te stemmen.

• Bij de NOS begrijpen ze niet dat heel Nederland nog niet tegen Israël is. Ze hebben beloofd nog meer hun best te blijven doen.

• Als Timmermans masturbeert, vangt hij zijn zaad altijd op in een Palestijnse sjaal.

• Die nul van nul zetels in de peilingen voor NSC lijkt op een traan van Pieter Omtzigt.

• Na de reportage over de honger in Gaza ging de crew daar lekker eten in het vijfsterren-restaurant De Tunnel.

• Denk en Volt zijn twee handen op de buik van Kaag.

• Harry Pettit heeft met zijn studenten zojuist 1933 gevierd.

• Inderdaad hebben de collega’s van de NOS een collega in Gaza verloren.

• Niks van de zinnen die hierboven staan zijn ironisch bedoeld behalve deze.

---

Theodor Holman serveert ook stukjes op SlordigLeven.nl